Αφροδίτη και Δίας θα ερωτοτροπούν στο νυχτερινό ουρανό τις επόμενες μέρες. Όμως οι σωσίες της Γης είναι πολύ σπάνιοι στο Γαλαξία. Η πρόσφατη ηλιακή θύελλα δεν προκάλεσε ιδιαίτερα παρατράγουδα, ο ωκεανός της Ευρώπης ίσως είναι πολύ αφιλόξενος για τη ζωή, ενώ η εξωτική «σκοτεινή ύλη» προβληματίζει τους αστροφυσικούς με την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά της.
Διαβάστε τα προηγούμενα Space News Report.
————————————————————————————————————————————
Δυο πλανήτες χορεύουν «ταγκό»
Η Αφροδίτη και ο Δίας, οι δυο φωτεινότεροι πλανήτες του νυχτερινού ουρανού, μάς έχουν ετοιμάσει ένα φαντασμαγορικό θέαμα αυτές τις μέρες. Τα δυο λαμπρά αστέρια έχουν πλησιάσει πολύ κοντά το ένα το άλλο και είναι πολύ καλά ορατά στο δυτικό ουρανό, λίγο πριν το ηλιοβασίλεμα αλλά και μετά από αυτό. Χτες, Τρίτη, Δίας και Αφροδίτη απείχαν μεταξύ τους μόνο 3 μοίρες (αν τεντώσετε το χέρι σας και ενώσετε δυο δάχτυλα, η απόσταση που καλύπτουν στον ουρανό αυτά τα ενωμένα δάχτυλα, είναι ίση με 3 μοίρες). Όμως, και σήμερα Τετάρτη, αλλά και τις επόμενες βραδιές μπορείτε να απολαύσετε το «χορό των πλανητών». Εννοείται βεβαίως πως στην πραγματικότητα οι πλανήτες απέχουν μεταξύ τους εκατοντάδες εκατομμύρια χιλιόμετρα, φαινομενικά όμως μοιάζουν σαν να κοντεύουν να αλληλοαγγιχτούν. Το θέαμα του «υπέρλαμπρου ζεύγους» είναι πιο απόκοσμο όταν το δίδυμο πλησιάσει τον ορίζοντα, οπότε ίσως προκαλέσει το έναυσμα για τηλεφωνήματα σε αστεροσκοπεία και τηλεοπτικούς σταθμούς που θα αναφέρουν… θεάσεις UFO! Το φαινόμενο της προσέγγισης αυτής ονομάζεται συζυγία και δεν είναι σπάνιο, αφού συμβαίνει κάθε κατά μέσο όρο κάθε 13 μήνες. Όμως η πολύ κοντινή συζυγία λαμβάνει χώρα κάθε περίπου 24 χρόνια. Η επόμενη στενή σύγκλιση προβλέπεται για το Μάρτιο του 2036 (η προηγούμενη ήταν το Μάρτιο του 1988). Όταν οι δυο πλανήτες είναι στην «στενότερη επαφή» τους η Αφροδίτη θα λάμπει με φαινομενικό μέγεθος -4,3 ενώ ο Δίας με -2,1 (η κλίμακα είναι λογαριθμική, κι αυτό σημαίνει πως η Αφροδίτη είναι οκτώ και όχι δύο φορές λαμπρότερη από το Δία). Και μια μικρή λεπτομέρεια: όσο και να φαίνεται απίστευτο, ανάμεσα σε Δία και Αφροδίτη χωράνε έξι πανσέληνοι (διάμετρος 0,5ο).
————————————————————————————————————————————
Σπάνιο φαινόμενο οι άλλες Γαίες
Κι ενώ οι πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος χορεύουν στον νυχτερινό ουρανό, οι εξωπλανήτες, δηλαδή οι πλανήτες άλλων ηλιακών συστημάτων εξακολουθούν να ανακαλύπτονται «με το τσουβάλι». Την περασμένη βδομάδα, η επιστημονική ομάδα του διαστημικού τηλεσκόπιου Kepler, το οποίο δραστηριοποιείται στο πεδίο των εξωπλανητών, ανακοίνωσε τα αποτελέσματα των πρώτων δεκαέξι μηνών της αποστολής. Τα αποτελέσματα αυτά όμως είναι μάλλον απογοητευτικά σε όσους έλπιζαν ότι η αναζήτηση πλανητών που έμοιαζαν με τη Γη (και κατ’ επέκταση πιθανών τοποθεσιών ύπαρξης εξωγήινης ζωής) θα στεφόταν από επιτυχία. Το Kepler ανακάλυψε όντως γαιόμορφους πλανήτες (για την ακρίβεια Υπεργαίες, δηλαδή βραχώδεις πλανήτες μεγαλύτερους από το δικό μας), αλλά σε πολύ κοντινές αποστάσεις στο άστρο τους. Αυτό σημαίνει ότι οι υπεργαίες αυτές είναι πολύ καυτές –και λιγότερο πιθανό να φιλοξενούν ζωή. Από την άλλη μεριά, το Kepler ανακάλυψε και πολυάριθμους αεριώδεις γίγαντες (σαν τον Δία και τον Κρόνο) οι οποίοι απέχουν πολύ από τον ήλιο τους. Τα αποτελέσματα φανερώνουν ότι το Ηλιακό Σύστημα είναι ασυνήθιστο. Χρόνια πριν, ο αισιόδοξος Καρλ Σέιγκαν στο θρυλικό ντοκιμαντέρ Cosmos, εξέταζε την περίφημη Εξίσωση Ντρέικ, με βάση την οποία γινόταν μια εκτίμηση του αριθμού των εξωγήινων πολιτισμών. Υπέθετε ότι το ¼ των άστρων του Γαλαξία φιλοξενεί πλανήτες και ότι κάθε τέτοιο σύστημα ίσως διαθέτει δυο πλανήτες κατάλληλους για την ανάπτυξη της ζωής (όπως στο δικό μας Ηλιακό Σύστημα υπάρχουν η Γη και ο Άρης). Ωστόσο αυτές οι εκτιμήσεις είχαν γίνει πολλά χρόνια πριν από την ανακάλυψη των πρώτων εξωπλανητών. Με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα, ο αριθμός γαιόμορφων πλανητών ανά άστρο είναι σαφώς μικρότερος από τις εκτιμήσεις του Σέιγκαν.
————————————————————————————————————————————
Κόπασε η ηλιακή θύελλα
Στο μεταξύ, οι φόβοι που είχαν εκφραστεί για τις επιπτώσεις της πρόσφατης ηλιακής καταιγίδας ήταν μάλλον υπερβολικοί. Μέχρι στιγμής η θύελλα των φορτισμένων σωματιδίων είχε μικρή επίδραση στους δορυφόρους, τα δίκτυα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και τις τηλεπικοινωνίες. Την προπερασμένη Τρίτη, δυο ισχυρές εκρήξεις στην επιφάνεια του Ήλιου προκάλεσαν χειμάρρους πλάσματος και φορτισμένων σωματιδίων οι οποίοι ξεχύθηκαν με ταχύτητα 6 εκατ. χλμ την ώρα προς τη Γη, όπου και έφτασαν την περασμένη Πέμπτη. Η καταιγίδα θα μπορούσε να προκαλέσει διαταραχές στις ραδιοεπικοινωνίες, στα δορυφορικά δίκτυα καθώς επίσης και στις υπηρεσίες GPS. Οι αμερικανικές εταιρίες άλλαξαν την πορεία επιβατηγών αεροσκαφών που περνούσαν πάνω από το Βόρειο Πόλο, εξαιτίας του αυξημένου ρίσκου από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία σε μεγάλα υψόμετρα. Υπήρχε και το προηγούμενο του 1989, όταν μια ισχυρή ηλιακή καταιγίδα έβγαλε «νοκ άουτ» το δίκτυο ηλεκτροδότησης του Κεμπέκ, αφήνοντας 6 εκατομμύρια Καναδούς χωρίς ρεύμα. Ωστόσο όμως, οι συνέπειες της τελευταίας ηλιακής θύελλας ήταν μάλλον μικρές. Η NASA ανακοίνωσε ότι ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS) δεν αντιμετώπισε κανένα πρόβλημα, και μάλιστα δεν θεωρήθηκε καν απαραίτητο να τεθούν σε λειτουργία οι μηχανισμοί προστασίας που διαθέτει για τέτοιες περιπτώσεις. Μέχρι στιγμής το μοναδικό «θύμα» ήταν ο ευρωπαϊκός βολιστήρας Venus Express που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από την Αφροδίτη. Η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA) ανακοίνωσε ότι η ηλιακή έξαρση «τύφλωσε» για λίγη ώρα ορισμένα από τα όργανα του σκάφους. Ο συναγερμός έληξε τελικά την περασμένη Κυριακή, όταν η ηλιακή καταιγίδα είχε πλέον κοπάσει. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι κάποια ισχυρότερη καταιγίδα δεν θα προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στο μέλλον.
————————————————————————————————————————————
Αφιλόξενος ο υπόγειος ωκεανός της Ευρώπης;
Άσχημα τα νέα για εκείνους που τρέφουν ελπίδες ότι στον υπόγειο ωκεανό της Ευρώπης, του παγωμένου δορυφόρου του Δία, υπάρχουν μορφές ζωής. Ο ωκεανός αυτός ίσως είναι πολύ όξινος για να φιλοξενήσει ζωή, εξαιτίας των χημικών ουσιών που διοχετεύονται τακτικά από την επιφάνεια του δορυφόρου. Αυτό τουλάχιστον είναι το πρόσφατο συμπέρασμα μιας επιστημονικής ομάδας. Η Ευρώπη, που έχει περίπου το μέγεθος της Σελήνης, μάλλον διαθέτει έναν ωκεανό από υγρό νερό με βάθος 160 χλμ. Ο ωκεανός καλύπτεται από ένα φλοιό πάγου άγνωστου πάχους (ίσως μερικών χιλιομέτρων). Εδώ και πολλά χρόνια οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι ο ωκεανός αυτός θα μπορούσε να είναι αρκετά θερμός και φιλόξενος ώστε να διαθέτει ζωή. Μάλιστα πρόσφατες ανακαλύψεις υποδηλώνουν ότι ο ευρωπαϊκός ωκεανός διαθέτει αφθονία διαλυμένου οξυγόνου, αρκετού για να υποστηρίξει εκατομμύρια τόνους βιομάζας παρόμοιας με εκείνη που υπάρχει στις γήινες θάλασσες. Έχουν εκπονηθεί διάφορες μελέτες για συσκευές που θα μπορούσαν να προσεδαφιστούν στην Ευρώπη, να διεισδύσουν στους πάγους και να μελετήσουν τον υπόγειο ωκεανό (αν και άλλοι υπέθεσαν πως απολιθώματα της ευρωπαϊκής ζωής ίσως υπάρχουν στους επιφανειακούς πάγους). Όλες αυτές οι αισιόδοξες σκέψεις όμως δέχτηκαν ισχυρό πλήγμα όταν προτάθηκε ότι οι χημικές ουσίες που έχουν ανακαλυφθεί στην επιφάνεια της Ευρώπης, ίσως εξαλείφουν τις πιθανότητες εξεύρεσης ζωής στο εσωτερικό της. Η Ευρώπη είναι πλούσια σε ισχυρά οξειδωτικά, όπως το οξυγόνο και το υπεροξείδιο του υδρογόνου (το γνωστό οξυζενέ) που δημιουργούνται από το βομβαρδισμό των πάγων της επιφάνειας από την ακτινοβολία του Δία. Τα οξείδια αυτά βυθίζονται μέχρι τον υπόγειο ωκεανό και αντιδρούν με σουλφίδια και άλλες ουσίες, δημιουργώντας θειικό οξύ και άλλα οξέα. Το αποτέλεσμα είναι πως το pH του υπόγειου ωκεανού είναι πολύ όξινο, ίσως 2,6, ανάλογο με εκείνο ενός αναψυκτικού με ανθρακικό.
————————————————————————————————————————————
Το αίνιγμα της σκοτεινής ύλης
Αστρονόμοι που μελετούν δεδομένα από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Hubble της NASA παρατήρησαν κάτι που μοιάζει με όγκο σκοτεινής ύλης ο οποίος αποτελεί το απομεινάρι μιας σύγκρουσης μεταξύ μαζικών γαλαξιακών σμηνών. Η ανακάλυψη αυτή ίσως κλονίσει τις τρέχουσες θεωρίες περί σκοτεινής ύλης, σύμφωνα με τις οποίες οι γαλαξίες οφείλουν να είναι «αγκυροβολημένοι» στην εξωτική όσο και αόρατη αυτή μορφή ύλης, ακόμα και κατά τη διάρκεια του σοκ ενός «γαλαξιακού τράκου». Ο σχηματισμός Abell 520 είναι μια γιγάντια συγχώνευση γαλαξιών σε απόσταση 2,4 δισεκ. ετών φωτός. Η σκοτεινή ύλη δεν είναι ορατή, αν και η παρουσία και η κατανομή της εντοπίζεται εμμέσως, από την επιρροή της. Η σκοτεινή ύλη μπορεί να δρα ως μεγεθυντικός φακός, στρεβλώνοντας το φως γαλαξιών και γαλαξιακών σμηνών που βρίσκονται πίσω της. Το φαινόμενο αυτό, που ονομάζεται «βαρυτικός φακός» χρησιμοποιείται από τους αστρονόμους για τον εντοπισμό σκοτεινής ύλης σε μαζικά γαλαξιακά σμήνη. Όμως αποκαλύφθηκε πως η σκοτεινή ύλη στο Abell 520 έχει συγκεντρωθεί σε ένα «σκοτεινό πυρήνα» που περιέχει πολύ λιγότερους γαλαξίες απ’ όσο θα αναμενόταν αν σκοτεινή ύλη και γαλαξίες ήταν «αγκυροβολημένοι». Κατά τα φαινόμενα οι περισσότεροι γαλαξίες έχουν απομακρυνθεί πολύ από την περιοχή της σύγκρουσης. Το φαινόμενο είναι αινιγματικό, αφού η σκοτεινή ύλη δεν συμπεριφέρθηκε όπως είχε προβλεφθεί. Μάλιστα, οι αρχικές μετρήσεις σκοτεινής ύλης που είχαν γίνει στο σμήνος το 2007, είχαν απορριφθεί ως εξωπραγματικές. Τώρα όμως το Hubble πιστοποίησε πως σκοτεινή ύλη και γαλαξίες αποχωρίστηκαν στο Abell 520. Σύμφωνα με ένα σενάριο, κάποιες μορφές σκοτεινής ύλης μπορεί να είναι «κολλώδεις», κι έτσι μάζες τέτοιες ύλης να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης και να μένουν πίσω, ενώ η «νορμάλ» ύλη απομακρύνεται αντιδρώντας σύμφωνα με τους γνωστούς φυσικούς νόμους.
————————————————————————————————————————————
Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr
απιστευτο αρθρο ,χιλια μπραβο !
Thanks και πάλι για την ενημέρωση κύριε Βέμπο. Για να μην ξεχνάμε μέσα στα χάλια μας πως κάπου κάποιοι συνεχίζουν την έρευνα του διαστήματος.
Πιστεύω πάντως οτι είναι ακόμα πολύ πρόωρο οι επιστήμονες να εικάζουν οτι ο υπόγειος ωκεανός της Ευρώπης είναι αφιλόξενος για τη ζωή ή οτι οι εξω-Γαίες είναι σπάνιες. Και στους δυο τομείς αυτούς έρευνας έχουμε ξύσει μόνο την επιφάνεια. Στην μεν περίπτωση της Ευρώπης, αυτός είναι ένας ακόμα λόγος να πάμε εκεί επι τόπου για να το ανακαλύψουμε. Εδώ στην Γη οι επιστήμονες εξεπλάγησαν οταν ανακάλυψαν μορφές ζωής σε εξαιρετικά όξινα ή καυτά περιβάλλοντα. Στην δε περίπτωση των εξωπλανητών, ας μην ξεχνάμε οτι η μέθοδος που χρησιμποποιείται για την ανακάλυψή τους με το τηλεσκόπιο Kepler, η μέθοδος ‘διέλευσης’ μπορεί να εντοπίσει μόνο τους πλανήτες που είναι πολύ κοντά στο άστρο τους. Η τεχνολογία δεν επαρκεί ακόμα για να μπορούμε να εντοπίσουμε πλανήτες σε αρκετά πιο απομακρυσμένες τροχιές, στο μέγεθος της Γης. Γι αυτό οι περισσότεροι που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι τώρα είναι ‘καυτοί Δίες’ πολύ κοντά στον ήλιο τους.
Θεωρώ οτι τα μέχρι στιγμής δεδομένα δεν επαρκούν για να μπορούμε να κάνουμε στατιστικές εκτιμήσεις.
‘Οπως πάντα, πολλά ευχαριστώ κε Βέμπο για την αρθρογραφία.
@nick-14, solon. Ευχαριστώ πολύ.
@Λεωνίδας. Πράγματι κρίνουμε με βάση τις παραδοχές και όλα είναι υπό αίρεση. Η μεγαλύτερη παγίδα είναι οτι στηρίζουμε τις παραδοχές μας στον ανθρωποκεντρισμό (αλλά δεν υπάρχει εύκολη εναλλακτική). Πριν λίγες μέρες ανάρτησα στο site μου ένα πολύ σχετικό άρθρο που μπορείτε να διαβάσετε εδώ: https://www.vembos.gr/Fermi.htm
Εξαιρετικό το συγκεκριμένο άρθρο κε Βέμπο για το παράδοξο του Φέρμι! Προσωπικά χαίρομαι πολύ που η φύση της πραγματικότητας εναι πολύ πιο μεγαλειώδης από ο,τιδήποτε μπορούμε να αισθανθούμε και να φανταστούμε. Δεν θα ήταν βαρετό αν ο,τι αισθανόμασταν μόνο με τις 5 αισθήσεις μας, αυτό μόνο υπήρχε;
Θα ήθελα να προτείνω και ένα μελλόντικό θέμα για το space news report, αν δεν έχει ήδη καλυφθεί σε κάποιο παλιότερο post, και έχει να κάνει με την πολύ πρόσφατη φωτογράφιση των σημείων προσελήνωσης των αποστολών Apollo αλλά και άλλων αμερικάνικων και σοβιετικών ρόβερ σε υψηλή ανάλυση από το Lunar Reconaisence Orbiter. Προσωπικά ένιωσα μεγάλο δέος βλέποντας τις πρόσφατες φωτογραφίες! ‘Οχι οτι αυτό θα σταματήσει τους συνομωσιολόγους. Δυστυχώς στο ιντερνετ η βλακεία βασιλέυει! Δεν ξέρω πώς να το εξηγήσω από ψυχολογικής πλευράς.Χρειάζεται ψυχίατρος για να αναλύσει το όλο φαινόμενο!
@Λεωνίδας. Ευχαριστώ. Το θέμα που προτείνετε το σκέφτηκα πρόσφατα, αλλά στο SNR μπαίνει ένα απάνθισμα ειδήσεων της εβδομάδας, τις οποίες φροντίζω να συνδέω -δεν είναι ενιαίο άρθρο. Ωστόσο ίσως γράψω κάτι σχετικό στην Πτήση & Διάστημα.