Space News Report – 15.06.2011

Μην χάσετε την αποψινή θεαματική έκλειψη Σελήνης. Στο μεταξύ θαυμάστε το «βαλς» Διαστημικού Σταθμού και διαστημικού λεωφορείου που απαθανατίστηκε για πρώτη φορά, αλλά και εκρήξεις στον Ήλιο, προοίμια του ηλιακού μέγιστου που πλησιάζει. Οι Κινέζοι εξερευνούν το διαπλανητικό διάστημα και τα Voyager βολιδοσκοπούν έναν παράξενο «αφρό» στο χείλος της διαστρικής αβύσσου.

————————————————————————————————————————————

Η αποψινή “Ματωμένη Σελήνη”
Ετοιμαστείτε να παρακολουθήσετε απόψε το βράδι μια ολική έκλειψη Σελήνης, αρκετά ιδιαίτερη. Αναμένεται να είναι μια από τις “σκοτεινότερες” εκλείψεις στην ιστορία εξαιτίας της ασυνήθιστης ευθυγράμμισης μεταξύ Ήλιου, Σελήνης και Γης. Επιπλέον, ο σκοτεινιασμένος σεληνιακός δίσκος ίσως αποκτήσει ολόκληρος ένα βαθυκόκκινο χρώμα. Σε όλες τις σεληνιακές εκλείψεις παρατηρείται αυτός ο χρωματισμός, αλλά η αποψινή έκλειψη θα είναι ακόμα πιο “ματωμένη”. Αιτία η αιωρούμενη στάχτη από τις πρόσφατες εκρήξεις ηφαιστείων στην Ισλανδία. Ας θυμίσουμε εδώ πως η έκλειψη Σελήνης οφείλεται στη σκιά που ρίχνει η Γη πάνω στο δορυφόρο μας, επειδή τα τρία σώματα (Σελήνη, Γη κι Ήλιος) ευθυγραμμίζονται κατάλληλα. Η έκλειψη θα αρχίσει νωρίς το βράδυ κι έτσι στο μεγαλύτερο μέρος της η Σελήνη θα βρίσκεται αρκετά χαμηλά στον ορίζοντα. Συνεπώς στην Ευρώπη -και στη χώρα μας- οι θεατές θα χάσουν τα αρχικά στάδια της. Μην στενοχωριέστε όμως γιατί εν συνεχεία θα μπορέσετε να τη δείτε (εκτός αν είστε άτυχοι και έχει συννεφιά!). Η έναρξη της ολικής φάσης θα γίνει στις 22:20 το βράδυ. Η ολική φάση θα διαρκέσει σχεδόν 100 λεπτά (η τελευταία έκλειψη που ξεπέρασε αυτή τη διάρκεια είχε γίνει το 2000), συνεπώς οι παρατηρητές θα μπορέσουν να δουν την ολική φάση και σε μεγαλύτερο ύψος. Η ολική φάση αναμένεται να τελειώσει λίγα λεπτά μετά τα μεσάνυχτα. Εννοείται ότι αν είστε μακριά από τα φώτα της πόλης, το θέαμα θα είναι συναρπαστικότερο, ιδιαίτερα αν διαθέτετε κυάλια ή ένα μικρό τηλεσκόπιο. Δείτε και εδω για περισσότερες και πιο τεχνικές πληροφορίες.

————————————————————————————————————————————

Shuttle-ISS: Οικογενειακό πορτρέτο
Την περασμένη Τρίτη η NASA έδωσε στη δημοσιότητα πλάνα που απεικόνιζαν κάτι το οποίο δεν είχε μπορέσει ποτέ να θαυμάσει ανθρώπινο μάτι: το διαστημικό λεωφορείο συνδεδεμένο με τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Τις φωτογραφίες τράβηξε ο Ιταλός αστροναύτης και ερασιτέχνης φωτογράφος Paolo Nespoli, ο οποίος είχε παραμείνει στον ISS για έξι μήνες. Ενώ ο Nespoli απομακρυνόταν από τον ISS με μια κάψουλα Soyuz, κατάφερε να βιντεοσκοπήσει και να φωτογραφήσει τον τελευταίο συνδεδεμένο με το διαστημικό λεωφορείο από απόσταση 183 μέτρων. Τα πλάνα είναι ιστορικής σημασίας, αφού η βασική αποστολή των διαστημικών λεωφορείων της NASA μετά το δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του 1990 ήταν η συναρμολόγηση του ISS, η οποία βρίσκεται στα τελικά της στάδια. Τα πλάνα αποκτούν ακόμα περισσότερη ιστορική σπουδαιότητα δεδομένου ότι η τελευταία πτήση διαστημικού λεωφορείου θα γίνει τον επόμενο μήνα, συνεπώς ήταν η πρώτη και η τελευταία φορά που έγινε εφικτή η απαθανάτιση του «διαστημικού ντουέτου». Ίσως να απορήσει κανείς αν σκεφτεί ότι έχουν υπάρξει δεκάδες συνδέσεις και αποσυνδέσεις διαστημικών λεωφορείων και Soyuz με τον ISS, αλλά μέχρι τώρα δεν ήταν εφικτή η λήψη τέτοιων πλάνων. Όμως μια τέτοια πράξη ήταν αδύνατη για λόγους ασφάλειας. Οι κανόνες ασφαλείας υπαγορεύουν ότι τα ρωσικά Soyuz δεν μπορούν να βρίσκονται εν πτήσει όσο παραμένει συνδεδεμένο στον ISS το διαστημικό λεωφορείο. Όμως αυτή τη φορά έγινε μια εξαίρεση. Μάλιστα ο ISS πραγματοποίησε και ειδικό ελιγμό για να “γράψει” καλύτερα στο φακό του Nespoli!

————————————————————————————————————————————

Το Chang’e-2 στο βαθύ διάστημα
Την περασμένη Πέμπτη, η Κίνα ξεκίνησε το επόμενο μέρος της αποστολής του δεύτερου αυτόματου βολιστήρα που έχει αποσταλεί στη Σελήνη. Σύμφωνα με ανακοίνωση της κινεζικής Κρατικής Επιτροπής Επιστήμης, Τεχνολογίας και Βιομηχανίας για την Εθνική Άμυνα (SASTIND), η ρομποτική συσκευή Chang’e-2 εγκατέλειψε με επιτυχία τη σεληνιακή τροχιά και ξεκίνησε ένα ταξίδι 85 ημερών ακολουθώντας μια τροχιά μήκους 1,5 εκατομμυρίου χλμ που θα φέρει το σκάφος στο βαθύ διάστημα. Εκεί το Chang’e-2 θα λειτουργήσει ως «στόχος» των επίγειων συστημάτων εντοπισμού και ανίχνευσης. Οι πληροφορίες αυτές θα αποδειχθούν πολύτιμες την Κίνα για τις επόμενες (υπό σχεδιασμό) σεληνιακές και διαπλανητικές αποστολές. Το Chang’e-2 είχε εκτοξευτεί τον περασμένο Οκτώβριο και μέχρι την 1η Απριλίου είχε ολοκληρώσει με επιτυχία τις εργασίες του μέσα στα όρια της προσδοκώμενης 6μηνης ζωής του. Έτσι οι Κινέζοι επιστήμονες αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν επιπλέον πειράματα, αφού υπήρχαν εφεδρικά καύσιμα διαθέσιμα. Οι Κινέζοι επίσημοι τόνισαν το γεγονός πως είναι η πρώτη φορά που ένας δορυφόρος εγκαταλείπει την σεληνιακή τροχιά για το βαθύ διάστημα. Η εξερεύνηση του βαθέος διαστήματος σημαίνει επιπλέον προκλήσεις για την κινεζική τεχνολογία σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες μετρήσεων, ελέγχου, τηλεπικοινωνιών, διαβίβασης δεδομένων και «αρχιτεκτονικής» της τροχιάς. Στις 23 Μαΐου το Chang’e-2 πραγματοποίησε τις δυο τελευταίες εργασίες του στη Σελήνη: τράβηξε φωτογραφίες του βόρειου και του νότιου πόλου και μετά κατήλθε σε ύψος μόλις 15 χλμ για να τραβήξει κοντινά πλάνα του Κόλπου των Ουρανίων Τόξων (Sinus Iridum), προτεινόμενη περιοχή προσσελήνωσης μελλοντικών βολιστήρων. Το 2012 ένα κινεζικό ρόβερ αναμένεται να αποβιβαστεί στη Σελήνη.

————————————————————————————————————————————

Μαγνητικός “αφρός” στο χείλος της αβύσσου
Τα αειθαλή Voyager 1 και 2 της NASA έχουν βαλθεί να επαληθεύσουν την θρυλική ρήση του κάπταιν Κερκ στην έναρξη της παλιάς τηλεοπτικής σειράς Star Trek: “to boldly go where no man has gone before”. Προχωρώντας ακάθεκτα προς τα άστρα, σε απόσταση 9 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη, μεταδίδουν στοιχεία από τις ανεξερεύνητες εσχατιές του Ηλιακού Συστήματος, οι οποίες αποδεικνύονται ιδιαίτερα «εξωτικές». Η τελευταία ανακάλυψη αφορά κολοσσιαίες «μαγνητικές φυσαλίδες» η κάθε μία από τις οποίες έχει διάμετρο 150 εκατ. χλμ (όσο η απόσταση Γης-Ήλιου). Όλες αυτές συνθέτουν έναν «μαγνητικό αφρό» που περιβάλλει το Ηλιακό Σύστημα σαν αόρατη σφαίρα διαμέτρου δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων. Το Voyager 1 εισήλθε στη «ζώνη του αφρού» το 2007 και το Voyager 2 ακολούθησε μετά από ένα χρόνο περίπου. Αρχικά οι ερευνητές δεν κατάλαβαν τι είχαν συναντήσει τα Voyager αλλά τώρα διαθέτουν μια καλή ιδέα. Το μαγνητικό πεδίο του Ήλιου εκτείνεται μέχρι τα όρια του Ηλιακού Συστήματος. Επειδή ο Ήλιος περιστρέφεται, το μαγνητικό του πεδίο διαστρεβλώνεται και «ρυτιδιάζει» -λίγο πολύ σαν το φουστάνι μιας χορεύτριας που κάνει πιρουέτες! Έτσι, στην κολοσσιαία απόσταση που βρίσκονται τα Voyager οι «ρυτίδες» αυτές βρίσκονται στο μέγιστό τους. Όταν ένα μαγνητικό πεδίο διαστρεβλώνεται έτσι, οι γραμμές του πεδίου διασταυρώνονται και «ανασυνδέονται». Έτσι οι «ρυτίδες» μετασχηματίζονται σε «φυσαλίδες». Αυτό είναι κάτι που δεν είχαν προβλέψει οι επιστήμονες αφού τα μοντέλα μιλούσαν για απαλή καμπύλωση του μακρινού μαγνητικού πεδίου του Ήλιου.

————————————————————————————————————————————

Ηλιακοί πίδακες 80.000ο C
Είδαμε πριν τις «ρυτίδες» του ηλιακού μαγνητικού πεδίου στα όρια του Ηλιακού Συστήματος. Η ανασύνδεση των γραμμών του πεδίου είναι και η ενεργητική διαδικασία που βρίσκεται πίσω από τις ηλιακές προεξοχές –τις κολοσσιαίες εκρήξεις στην επιφάνεια του Ήλιου. Ο μικρός ευρωπαϊκός παρατηρητής του Ήλιου Proba-2 ήταν ένας από τους δορυφόρους που κατάφεραν να απαθανατίσουν σημαντικές φάσεις της δραστηριότητας του Ήλιου ο οποίος παρουσίασε έξαρση την περασμένη εβδομάδα. Μετά από χρόνια σχετικής ηρεμίας, ο Ήλιος φαίνεται να ξυπνά (άλλωστε η δραστηριότητά του ακολουθεί έναν 11ετή κύκλο). Στις 7 Ιουνίου σημειώθηκε μια μέσης ισχύος ηλιακή προεξοχή συνοδευόμενη από θύελλα πρωτονίων η οποία προσπέρασε τη Γη μετά από δυο μέρες. Ο Proba-2 της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA) είχε εκτοξευτεί το Νοέμβριο του 2009 στη διάρκεια της πλέον ήσυχης περιόδου του ηλιακού κύκλου αλλά τώρα που ο Ήλιος γίνεται όλο και ενεργότερος καθώς πλησιάζει προς το ηλιακό μέγιστο (solar max) το 2013, ο βολιστήρας ξανάπιασε δουλειά. Ο Proba-2 έχει όγκο μικρότερο από ένα κυβικό μέτρο και είναι ο «Βενιαμίν» της κλάσης των δορυφόρων που μελετούν τον Ήλιο όπως οι SOHO [wikipedia] (ESA-NASA), Solar Dynamics Observatory [wikipedia] (NASA), STEREO [wikipedia] (NASA) και Hinode [wikipedia] (Ιαπωνία). Οι κάμερες του Proba 2 απαθανάτισαν την έξαρση σαν πίδακα σωματιδίων υψηλής ενέργειας και υπέρθερμων αερίων που ανυψωνόταν από την επιφάνεια του Ήλιου. Η θερμοκρασία του αερίου έφτανε τους 80.000 βαθμούς. Η ισχυρότερη ηλιακή προεξοχή παρατηρήθηκε την 1η Σεπτεμβρίου 1859. Ήταν ορατή με γυμνό μάτι (μέσα από κατάλληλα φίλτρα βεβαίως), προκάλεσε θεαματικά σέλα ακόμα και στην Κούβα ενώ πυρπόλησε τηλεγραφικά καλώδια!

————————————————————————————————————————————

Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr