Space News Report – 20.07.2011

Το Dawn τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον αστεροειδή Εστία, ενώ ένας άλλος δορυφόρος με ελληνικό όνομα και ελληνικό “συντελεστή” μπήκε σε σεληνιακή τροχιά. Την επόμενη μέρα η Ρωσία εκτόξευσε τον πρώτο της (εδώ και πολλά χρόνια) αστρονομικό δορυφόρο ενώ ο παλαίμαχος John Glenn έκλεισε τα 90 του χρόνια!

Διαβάστε τα προηγούμενα Space News Report.
————————————————————————————————————————————

Το Dawn σε τροχιά γύρω από την Εστία
Την περασμένη Κυριακή, 17 Ιουλίου, ο μη επανδρωμένος βολιστήρας Dawn της NASA έγραψε ιστορία όταν έγινε το πρώτο ανθρωποποίητο αντικείμενο που τέθηκε σε τροχιά γύρω από σώμα της κυρίως ζώνης των αστεροειδών –συγκεκριμένα την Εστία, σε απόσταση 188 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη. Το Dawn εισήλθε σε τροχιά μετά από «κυνηγητό» τεσσάρων χρόνων και θα παραμείνει εκεί επί ένα χρόνο μελετώντας τον τεράστιο αστεροειδή προτού ξεκινήσει για να επισκεφθεί την Δήμητρα, η οποία με διάμετρο 950 χλμ αποτελεί το μεγαλύτερο σώμα της ζώνης των αστεροειδών (η οποία απλώνεται μεταξύ Άρη και Δία). Η NASA εκτόξευσε το αξίας $466 εκατ. Dawn το 2007. Οι επιστήμονες αδημονούν να λάβουν τα πρώτα δεδομένα τα οποία θα ρίξουν φως στα πολυάριθμα αινίγματα της Εστίας –και πρώτα απ’ όλα γιατί ο αστεροειδής είναι το λαμπρότερο σώμα της ζώνης των αστεροειδών. Πάντως οι πρώτες φωτογραφίες που μετέδωσε το σκάφος δείχνουν ένα σχεδόν σφαιρικό σώμα με ανώμαλη επιφάνεια και ένα μεγάλο κομμάτι να λείπει από το νότιο πόλο του. Κατά το παρελθόν η NASA και άλλες διαστημικές υπηρεσίες είχαν αποστείλει διαστημόπλοια σε αστεροειδείς, αλλά ποτέ σε σώμα που βρισκόταν στην κυρίως ζώνη (πολλοί αστεροειδείς ακολουθούν διαφορετικές τροχιές εκτός της ζώνης αυτής). Το 2000, το αμερικανικό σκάφος NEAR Shoemaker τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον αστεροειδή Έρωτα και τελικά προσεδαφίστηκε εκεί. Το ιαπωνικό Hayabusa συνέλεξε ψήγματα ύλης από τον αστεροειδή Ιτοκάουα και τα έφερε πίσω στη Γη πέρυσι. Οι αστεροειδείς αποτελούν στόχους ειδικής σημασίας για τη NASA η οποία ελπίζει να αποστείλει κάποια στιγμή στο μέλλον και επανδρωμένη αποστολή σε κάποιον από αυτούς.

————————————————————————————————————————————

THEMIS: Η ελληνική διάσταση ενός σεληνιακού δορυφόρου
Και ενώ το Dawn εισερχόταν σε τροχιά γύρω από την Εστία, πολύ πιο κοντά στη Γη, μια άλλη αποστολή ξεκινούσε τη μελέτη της Σελήνης, μπαίνοντας σε τροχιά γύρω της. Πρόκεται για τον δεύτερο από τους πέντε συνολικά αμερικανικούς βολιστήρες THEMIS. Ο βολιστήρας εισήλθε σε σταθερή περισελήνια τροχιά μετά από ταξίδι δυο ετών, σχεδόν ένα μήνα μετά τον πρώτο, ο οποίος είχε εισέλθει σε σεληνιακή τροχιά στις 27 Ιουνίου. Τα δυο σκάφη θα αποτελέσουν την αποστολή ARTEMIS η οποία έχει αντικειμενικό σκοπό τη μελέτη της σεληνιακής επιφάνειας καθώς επίσης και του μαγνητικού πεδίου της. Χάρη στους δυο βολιστήρες, οι επιστήμονες θα μπορέσουν να αποκτήσουν μια πλήρη τρισδιάστατη εικόνα της δομής του μαγνητικού πεδίου της Σελήνης και της επιφάνειάς της. Κι αξίζει να αναφέρουμε πως τα ονόματα των βολιστήρων και του προγράμματος δεν είναι οι μοναδικές «ελληνικές σφραγίδες»: ψυχή και principal investigator του προγράμματος είναι ο Βασίλης Αγγελόπουλος, καθηγητής διαστημικής φυσικής στο περίφημο UCLA (Πανεπιστήμιο του Λος Άντζελες). Οι πέντε συνολικά βολιστήρες THEMIS (που εκτοξεύτηκαν στις 17 Φεβρουαρίου 2007) απάντησαν ήδη στο πρωταρχικό ερώτημα της αποστολής τους: από πού προέρχονται οι «υποκαταιγίδες» (substorms) στη μαγνητόσφαιρα της Γης, οι οποίες προκαλούν το «χορό» τόσο του Βόρειου όσο και του Νότιου Σέλαος. Η απάντηση ήταν πως οι θύελλες ξεκινούν βαθιά στη σκιά της Γης, γύρω στο ένα τρίτο της απόστασης μέχρι τη Σελήνη, όπου οι γραμμές του πεδίου σπάζουν, ανασυνδέονται και εκλύουν μια «ενεργειακή θύελλα» που διοχετεύεται στους πόλους προκαλώντας εντυπωσιακά φωτεινά, ουράνια φαινόμενα. Με την πρωταρχική αποστολή εκτελεσθείσα, δυο από τους πέντε βολιστήρες συνέχισαν το ταξίδι τους ως τη Σελήνη προκειμένου να επεκταθεί το πεδίο των μελετών.

————————————————————————————————————————————

Spektr-R: Η Ρωσία αντεπιτίθεται
Μια μέρα μετά την άφιξη του Dawn στην Εστία και του THEMIS στη Σελήνη, ο ρωσικός αστρονομικός δορυφόρος Spektr-R εκτοξεύτηκε με επιτυχία σε τροχιά. Η εκτόξευση αποτελεί σημαντικό ορόσημο αφού η ρωσική αστροφυσική επιστήμη, θριαμβεύοντας μετά από τρεις δεκαετίες ιστορικών κατακλυσμών και οικονομικών προβλημάτων, απέστειλε στο διάστημα το πρώτο τροχιακό αστεροσκοπείο του 21ου αιώνα. Η συγκίνηση είναι μεγάλη στον επιστημονικό κόσμο της Ρωσίας, αφού την τελευταία φορά που η χώρα διέθετε στο διάστημα λειτουργικό σκάφος αντίστοιχης σημασίας υπήρχε ακόμα η ΕΣΣΔ! Έκτοτε η ρωσική διαστημική επιστήμη είχε εν πολλοίς παραγκωνιστεί, αφού τα επιστημονικά σκάφη που κληροδότησε η σοβιετική διαστημική προσπάθεια παρέμεναν καθηλωμένα στη Γη εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων και γενικότερης κρατικής αδιαφορίας. Ο βάρους 4 τόνων δορυφόρος Spektr-R είναι ένα ραδιοτηλεσκόπιο που εκτοξεύτηκε με πύραυλο Zenit από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στο Καζαχστάν και τέθηκε σε τροχιά με ανώτερο πυραυλικό όροφο Fregat. Σύμφωνα με τον βιομηχανικό-επιστημονικό οργανισμό NPO Lavochkin (πάλαι ποτέ πρωτοπόρο στην ανάπτυξη και κατασκευή επιστημονικών βολιστήρων) η πρώτη επικοινωνία με το δορυφόρο ήταν επιτυχής ενώ η ανάπτυξη της τεράστιας δισκοειδούς κεραίας του σκάφους, διαμέτρου 10 μ. αναμενόταν τρεις μέρες μετά την εκτόξευση. Το Spektr-R είναι το πρώτο στοιχείο ενός διεθνούς δικτύου αστεροσκοπείων στο πλαίσιο ενός προγράμματος που ονομάζεται RadioAstron και στο οποίο συμμετέχουν ΗΠΑ, Κίνα, Ινδία, Αυστραλία, Ιαπωνία και διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Σε συνεργασία με επίγεια τηλεσκόπια σε όλο τον κόσμο, το Spektr-R θα είναι σε θέση να πραγματοποιήσει παρατηρήσεις σε μαύρες τρύπες που βρίσκονται στο κέντρο άλλων γαλαξιών.

————————————————————————————————————————————

Ο θάνατος ενός κομήτη
Στο μεταξύ ο θάνατος ενός κομήτη που έπεσε στον Ήλιο, απαθανατίστηκε για πρώτη φορά. Ο κομήτης συνάντησε το πύρινο τέλος του στις 6 Ιουλίου όταν εξαερώθηκε προσεγγίζοντας το κοντινότερο στη Γη άστρο. «Μάρτυρας» στο θάνατο του κομήτη ήταν ο δορυφόρος SDO (Solar Dynamics Observatory), της NASA, ο οποίος μελετά τον Ήλιο από τη γήινη τροχιά. Μια από τις κάμερες υψηλή ευκρίνειας του SDO «έπιασε» τον κομήτη ο οποίος αποσυντίθεται σε μια περίοδο 15 λεπτών –ένα θέαμα που όχι μόνο δεν είχε ποτέ καταγραφεί σε video, αλλά ούτε και παρατηρηθεί ποτέ από πρώτο χέρι, παρότι το φαινόμενο ήταν γνωστό εδώ και πολύ καιρό και πολλές φορές έχουν εντοπιστεί κομήτες πολύ κοντά στον Ήλιο. Ο κομήτης ανήκε σε ένα τύπο που είναι γνωστός στους αστρονόμους ως «ηλιοξύστης» (sun-grazing comet). Οι κομήτες αυτοί ακολουθούν τροχιές που τους φέρνουν εξαιρετικά κοντά στον Ήλιο. Ο θάνατος του κομήτη καταγράφηκε και από το δορυφόρο SOHO (Solar and Heliospheric Observatory) ένα σκάφος που αποτελεί κοινή προσπάθεια NASA και ESA (Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας). Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ο κομήτης ήταν ένας από τους λαμπρότερους «ηλιοξύστες» που έχει καταγράψει το SOHO, παρόμοιος με τον κομήτη των Χριστουγέννων του 1996. Οι «ηλιοξύστες» είναι σχετικά κοινοί κομήτες και είναι επίσης γνωστοί και ως κομήτες Kreutz, έχοντας πάρει το όνομά τους από τον Heinrich Kreutz, αστρονόμο του 19ου αιώνα, ο οποίος έδειξε πρώτος ότι ανήκαν σε συγκεκριμένη «συνομοταξία». Οι αστρονόμοι υποψιάζονται ότι οι κομήτες Kreutz προήλθαν όλοι από έναν κολοσσιαίο κομήτη ο οποίος διασπάστηκε πριν από αρκετούς αιώνες.

————————————————————————————————————————————

Χρόνια Πολλά John Glenn!
Την ημέρα που το ρωσικό ραδιοτηλεσκόπιο έμπαινε σε τροχιά, ο John Glenn, ένας από τους επτά πρώτους αστροναύτες της NASA και ο πρώτος Αμερικανός που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη, απέκτησε ακόμα μια «πρωτιά» στο ενεργητικό του: έγινε μέλος της λέσχης των ενενηντάρηδων, αφού γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου 1921. Ο αειθαλής Glenn εκτοξεύτηκε για πρώτη φορά στο διάστημα στις 29 Φεβρουαρίου 1962, όταν ξεκινούσε η διαστημική κούρσα ΗΠΑ-ΕΣΣΔ με έπαθλο τη Σελήνη. Η πτήση του διάρκεσε μόλις 4 ώρες και 55 λεπτά και θα περνούσαν 36 ολόκληρα χρόνια μέχρι να ξαναταξιδέψει στο διάστημα, αφού θεωρήθηκε εξαιρετικά «πολύτιμος» για να ριψοκινδυνέψει σε τροχιά. Παρόλα αυτά όμως, το 1998 έγινε ο πλέον ηλικιωμένος αστροναύτης (77 ετών) όταν εκτοξεύτηκε με το διαστημικό λεωφορείο Discovery. Ο Glenn πραγματοποίησε 59 πολεμικές αποστολές στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και άλλες 90 στον Πόλεμο της Κορέας. Κατόπιν έγινε πιλότος δοκιμών του Ναυτικού και το 1959 επελέγη από τη NASA ως ένας από τους άντρες που θα επάνδρωναν τις κάψουλες Mercury, τα πρώτα αμερικανικά διαστημόπλοια. Δυο χρόνια μετά την διαστημική του αποστολή έφυγε από τη NASA και συνέχισε τη σταδιοδρομία του στο χώρο των επιχειρήσεων και μετά στην πολιτική. Εξελέγη δυο φορές βουλευτής των Δημοκρατικών (1974 και 1999). Στη διάρκεια της πολιτικής του θητείας, ο Glenn υπήρξε (ανεμενόμενα) σθεναρός υποστηρικτής των διαστημικών προγραμμάτων ενώ ακόμα και σήμερα θεωρείται ως ο χαρακτηριστικότερος εκπρόσωπος του Right Stuff – των Κατάλληλων Ανθρώπων, ονομασία που «λανσαρίστηκε» με το ομώνυμο βιβλίο του Tom Wolfe και την ομώνυμη ταινία του 1983 (στην οποία το ρόλο του Glenn έπαιζε ο Ed Harris).

————————————————————————————————————————————

Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr