Space News Report – 23.11.2011

Ένα επανδρωμένο Soyuz και ένα μη επανδρωμένο Shenzhou επέστρεψαν στη Γη ενώ ένα ρομποτικό σούπερ-τροχοφόρο αναμένεται να ξεκινήσει σύντομα για τον Κόκκινο Πλανήτη. Οι αστρονόμοι μιλούν για υπόγειους ωκεανούς, τόσο στην Ευρώπη του Δία όσο και στον μακρινό Πλούτωνα, ενώ παράλληλα ανακαλύπτουν συνεχώς νέους πλανήτες άλλων ηλιακών συστημάτων.

Διαβάστε τα προηγούμενα Space News Report.
————————————————————————————————————————————

Διπλή επιστροφή Shenzhou και Soyuz
Μπορεί να μην επέβαινε κανένας αστροναύτης στην κάψουλα επιστροφής του κινεζικού Shenzhou-8 η οποία προσγειώθηκε ομαλά στις 17 Νοεμβρίου στην αυτόνομη κινεζική επαρχία της Εσωτερικής Μογγολίας, όμως το εγχείρημα θεωρείται κορυφαίας σημασίας για το ανερχόμενο επανδρωμένο πρόγραμμα του ασιατικού κολοσσού. Πλάνα από την προσγείωση μεταδόθηκαν και από την κινεζική τηλεόραση, ενώ τα συνεργεία περισυλλογής άρχισαν αμέσως να ανακτούν τις πειραματικές διατάξεις που είχαν μείνει σχεδόν 17 μέρες στο διάστημα. Η αποστολή Shenzhou 8 πέτυχε την πρώτη αυτόματη σύνδεση με το διαμέρισμα Tiangong 1, το οποίο αποτελεί πρότυπο όχημα για τα μελλοντικά τμήματα του υπό σχεδιασμό κινεζικού διαστημικού σταθμού. Το Shenzhou 8 συνδέθηκε δυο φορές με το Tiangong –τη νύχτα της 2ης Νοεμβρίου και μετά στις 14 του ίδιου μήνα. Το Tiangong 1 παραμένει σε τροχιά και του χρόνου θα υποδεχτεί ακόμα δυο διαστημόπλοια Shenzhou. Από αυτά το ένα τουλάχιστον θα είναι επανδρωμένο. Τέσσερις μέρες μετά την προσγείωση της κάψουλας επανόδου του Shenzhou-8, η (ουσιαστικά παρόμοια) κάψουλα επανόδου του Soyuz TMA-02M προσγειωνόταν χωρίς πρόβλημα στις στέπες του Καζαχστάν, πολλές εκατοντάδες χιλιόμετρα από την Εσωτερική Μογγολία, μεταφέροντας από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) στη Γη τους αστροναύτες της Αποστολής 29 Mike Fossum (κυβερνήτης) και Satoshi Furukawa και Sergei Volkov (μηχανικοί πτήσης). Για ένα διάστημα μικρότερο της εβδομάδας, ο ISS είχε εξαμελές πλήρωμα, αποτελούμενο από τους προαναφερόμενους και τους Dan Burbank, Anton Shkaplerov και Anatoly Ivanishin, οι οποίοι αναμένεται να μείνουν εκεί μέχρι τον προσεχή Μάρτιο. Ακόμα τρεις άντρες θα μεταβούν στον ISS, οι Don Pettit (ΗΠΑ), Oleg Kononenko (Ρωσία) και Andre Kuipers (Ευρώπη) στις 21 Δεκεμβρίου.

————————————————————————————————————————————

Ένα ρομποτικό SUV για τον Άρη!
Και ενώ επανδρωμένα και μη επανδρωμένα σκάφη πηγαινοέρχονται σε διαστημικούς σταθμούς, η NASA ετοιμάζεται να εκτοξεύσει το επόμενο αυτόματο τροχοφόρο προς τον Κόκκινο Πλανήτη –ένα “ρομποτικό SUV” ενός τόνου το οποίο θα μεταφέρει την διαπλανητική εξερεύνηση σε άλλο επίπεδο. Το μεγέθους αυτοκινήτου ρόβερ Curiosity είναι το «επίκεντρο» της αξίας $2,5 δισεκ. αποστολής Mars Science Laboratory (MSL) η οποία αναμένεται να ξεκινήσει το προσεχές Σάββατο, 26 Νοεμβρίου, όταν θα εκτοξευτεί από το Cape Canaveral της Φλόριντα. Το ρόβερ με το ταιριαστό όνομα Curiosity (Περιέργεια) θα έχει ως αντικειμενικό σκοπό να αποτιμήσει εάν ο Άρης φιλοξενεί, ή μπορούσε κάποτε να φιλοξενήσει, μορφές μικροβιακής ζωής. Για το σκοπό αυτό είναι εξοπλισμένο με 10 διαφορετικές πειραματικές διατάξεις με τις οποίες θα προσπαθήσει να ρίξει φως στο παμπάλαιο και τόσο συναρπαστικό ερώτημα, αφότου αγγίξει το αρειανό έδαφος, κάτι που αναμένεται να γίνει τον Αύγουστο του 2012. Χάρη στην ειδική κάμερα MastCam θα είναι σε θέση να μεταδώσει υψηλής ευκρίνειας έγχρωμες φωτογραφίες και video από την αρειανή επιφάνεια προς τέρψιν τόσο των επιστημόνων όσο και των απλών θεατών. Η κάμερα βρίσκεται στην κορυφή ενός ιστού ώστε να έχει καλή και πανοραμική άποψη του περιβάλλοντος. Το όργανο MAHLI (Mars Hand Lens Imager) θα λειτουργήσει σαν μεγεθυντικός φακός ώστε να ρίξουμε πολύ κοντινές ματιές στους αρειανούς βράχους και να ξεχωρίσουμε ιδιομορφίες μικρότερες και από το πάχος μιας ανθρώπινης τρίχας! Ακόμα υπάρχει η κάμερα MARDI (Mars Descent Imager) που θα τραβήξει εντυπωσιακά πλάνα κατά την προσεδάφιση, ενεργοποιούμενη 2-3 χλμ πάνω από την επιφάνεια. Όμως η πραγματική επιστημονική εργασία θα γίνει με το σύστημα SAM (Sample Analysis at Mars), ένα σύμπλεγμα τεσσάρων οργάνων το οποίο θα ερευνήσει για ανθρακούχες ενώσεις και στοιχεία που σχετίζονται με τη ζωή (φυσικά όπως την ξέρουμε).

————————————————————————————————————————————

Οι πλωτοί πάγοι της Ευρώπης…
Το Curiosity μπορεί να αρχίσει να αναζητά ζωή στον Άρη, όμως η έρευνα πάνω σε αυτό το συναρπαστικό αντικείμενο γίνεται σε διάφορα πεδία και σε διάφορους κόσμους. Έτσι λοιπόν, στο πλαίσιο αυτό, οι επιστήμονες ανακάλυψαν κάτι που μοιάζει με έκταση υγρού νερού με όγκο παραπλήσιο εκείνου των βορειαμερικανικών Μεγάλων Λιμών, στο πιο απίθανο σημείο: εγκλωβισμένο στους παγετώνες της Ευρώπης, του παγωμένου δορυφόρου του Δία. Εννοείται πως η ανακάλυψη αυτή αυξάνει τις ελπίδες για ανεύρεση ζωής έξω από τα σύνορα του πλανήτη μας. Σύμφωνα με τα νέα δεδομένα, πολλές τέτοιες εξωγήινες λίμνες υπάρχουν σε «ρηχές» περιοχές του παγωμένου κελύφους της Ευρώπης. Από χρόνια πιθανολογείτο ότι το εσωτερικό της Ευρώπης αποτελείται από υγρό νερό, αλλά είναι η πρώτη φορά που αυτό εντοπίζεται κοντά στην επιφάνεια. Ακόμα περισσότερο, κάποιες από αυτές τις λίμνες καλύπτονται από πλωτούς πάγους που μοιάζουν να καταρρέουν, αποτελώντας έτσι ένα μηχανισμό μεταφοράς θρεπτικών ουσιών και ενέργειας ανάμεσα στην επιφάνεια και τον τεράστιο υπόγειο ωκεανό. Στην επιστημονική κοινότητα επικρατεί η άποψη πως αν ο φλοιός πάγου της Ευρώπης είναι πολύ παχύς, η επικοινωνία με την επιφάνεια είναι πολύ δύσκολη έως αδύνατη, συνεπώς αυτό θα ήταν άσχημα νέα για την εξωβιολογία. Όμως αν αποδειχτεί πως υπάρχει αυτή η επικοινωνία, οι ελπίδες αυξάνονται κατακόρυφα. Τα νέα δεδομένα προήλθαν από πλάνα που είχε τραβήξει ο βολιστήρας Galileo. Όπως και να έχει όμως, για την πλήρη διαλεύκανση της υπόθεσης θα χρειαστεί ένας βολιστήρας ο οποίος θα τεθεί σε τροχιά γύρω από την Ευρώπη ή, ακόμη καλύτερα, θα προσεδαφιστεί σε αυτή και θα κάνει επιτόπια έρευνα.

————————————————————————————————————————————

…και ο υπόγειος ωκεανός του Πλούτωνα
Όμως υπόγειο ωκεανό δεν διαθέτει μόνο η Ευρώπη. Πολύ μακρύτερα, στις παγωμένες εσχατιές του Ηλιακού Συστήματος, ένας παρόμοιος ωκεανός ίσως κρύβεται στα έγκατα του Πλούτωνα! Όταν η αποστολή New Horizons της NASA περάσει από τον απομακρυσμένο νάνο πλανήτη, τα πλάνα που θα μεταδώσει ίσως επιτρέψουν στους αστρονόμους να καθορίσουν εάν υπάρχει αυτός ο ωκεανός κάτω από την επιφάνεια του Πλούτωνα η οποία παγώνει στην τρομακτικά χαμηλή θερμοκρασία των -230ο C, αρκετή για να μετατραπούν σε στερεά τα περισσότερα αέρια. Ο ωκεανός διατηρείτια υγρός χάρη σε αποσύνθεση ραδιενεργών ισοτόπων στον πυρήνα του Πλούτωνα, από την οποία παράγεται θερμότητα. Ο Πλούτωνας είναι ο μοναδικός πλανήτης (αν και πρόσφατα έχασε το status αυτό αφού… υποβιβάστηκε σε νάνο πλανήτη) τον οποίο δεν έχουν επισκεφθεί γήινα διαστημόπλοια αν και αυτό αναμένεται να αλλάξει, όταν το New Horizons περάσει από τον Πλούτωνα και τους δορυφόρους του. Το σκάφος εκτοξεύτηκε το 2006 και αναμένεται να φτάσει στον προορισμό του τον Απρίλιο του 2015. Εκτός από τις ακριβείς μετρήσεις του μεγέθους του Πλούτωνα (από τις οποίες θα εξακριβωθεί πόσο βάσιμη είναι η θεωρία περί υπόγειου ωκεανού), το New Horizons θα μελετήσει την σύσταση της ατμόσφαιρας και τον ηλιακό άνεμο γύρω από τον απομακρυσμένο αυτό κόσμο. Παρότι δεν θα γίνει εφικτή η χαρτογράφηση όλης της επιφάνειας του Πλούτωνα, θα εξεταστεί ένα μεγάλο μέρος της με υψηλή ευκρίνεια (62 μέτρα ανά pixel) ενώ το σκάφος θα περάσει σε απόσταση μόλις 12.500 χλμ από τον πλανήτη. Ακόμα και οι πιο μακρινές εικόνες θα είναι σχεδόν δέκα φορές ευκρινέστερες από εκείνες που έχουν ληφθεί από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Hubble.

————————————————————————————————————————————

Εξωπλανήτες με το… τσουβάλι
Όμως ο Πλούτωνας είναι εξαιρετικά κοντινός σε σχέση με τους πλανήτες άλλων ηλιακών συστημάτων –των περίφημων εξωπλανητών, η μελέτη των οποίων αποτελεί τον ταχύτερα αναπτυσσόμενο κλάδο της σύγχρονης αστροφυσικής. Λιγότερο από δυο δεκαετίες μετά τον πρώτο εντοπισμό εξωπλανητών, ο αριθμός τους ξεπέρασε τους 700! Η ύπαρξη αυτών των εξωηλιακών πλανητών θεωρείτο από παλιά πιθανή, αλλά είναι πλέον επιβεβαιωμένη. Μέσα σε αυτή την «ερευνητική κοσμογονία», αναζωπυρώνονται και οι ελπίδες για τον πολυπόθητο εντοπισμό γαιόμορφων πλανητών που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν (ή που φιλοξενούν) ζωή, ή ακόμα και ευφυή όντα. Ο πληθυσμός των εξωπλανητών θα ανέλθει σύντομα σε μεγάλους αριθμούς, αφού πλέον είναι σίγουρο ότι ένα σημαντικό ποσοστό των άστρων του Γαλαξία διαθέτουν πλανητικά συστήματα. Μάλλον το ένα στα δύο άστρα που είναι παρόμοια με τον Ήλιο έχουν πλανητικό σύστημα, ενώ στοιχεία της αποστολής Kepler καταδεικνύουν ότι υπάρχουν τουλάχιστον 50 δισεκατομμύρια εξωπλανήτες στο Γαλαξία! Ο πρώτος εντοπισμός εξωπλανήτη έγινε μόλις το 1992 και μάλιστα στο πιο απίθανο σημείο. Ανακαλύφθηκαν τέσσερα γαιόμορφα σώματα που περιφέρονταν γύρω από ένα πάλσαρ (ραδιοαστέρα ή άστρο νετρονίων, «σβησμένο ήλιο», εξαιρετικά πυκνό ο οποίος περιστρέφεται ταχύτατα). Η πρώτη ανακάλυψη εξωπλανήτη σε τροχιά γύρω από άστρο της Κυρίας Ακολουθίας (της βασικής ταξινόμησης των άστρων) έγινε τρία χρόνια αργότερα, όταν εντοπίστηκε ένας γιγάντιος πλανήτης γύρω από το άστρο 51 του Πηγάσου. Έκτοτε η συχνότητα εντοπισμού αυξήθηκε, καθώς όλο και περισσότεροι αστρονόμοι ενδιαφέρθηκαν, ενώ αναπτύχθηκαν και περίπλοκες τεχνικές εντοπισμού. Οι περισσότεροι εξωπλανήτες είναι γιγάντια σώματα που μοιάζουν με το Δία (συνήθως πολύ μεγαλύτεροι) –αν και αυτό οφείλεται εν πολλοίς στο ότι εντοπίστηκαν περισσότεροι από αυτούς επειδή έχουν μεγάλο μέγεθος.

————————————————————————————————————————————

Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr