Space News Report – 25.01.2012

Μετά τις πρόσφατες κακοτυχίες τους οι Ρώσοι άρχισαν να μιλούν για επανδρωμένη επιστροφή στη Σελήνη ενώ οι Ευρωπαίοι ετοιμάζουν έναν πολυχρηστικό πύραυλο με σημαντικές εμπορικές εφαρμογές. Στο μεταξύ, κομμάτια του Άρη έπεσαν στο Μαρόκο. Οι αστρονόμοι πιθανολογούν πως ο Πλούτωνας είναι ίσως κι αυτός ενας Άρχοντας των Δακτυλιδιών, αλλά και πως υπάρχει ένας μικρός βραχώδης εξωπλανήτης που… εξατμίζεται.

Διαβάστε τα προηγούμενα Space News Report.
————————————————————————————————————————————

Ρωσία: επιστροφή στη Σελήνη;
Οι Ρώσοι ανακοίνωσαν ότι η πρόσφατη αποτυχία του αξίας $400 εκατ. βολιστήρα Phobos-Grunt ο οποίος επρόκειτο να επιχειρήσει επαναφορά γεωλογικού δείγματος από το Φόβο, δορυφόρο του Άρη, οφείλεται σε σφάλματα δοκιμών και μηχανολογικά ελαττώματα. Αυτά δήλωσε την περασμένη Πέμπτη ο Βλαντίμιρ Ποπόβκιν, διευθυντής της ρωσικής διαστημικής υπηρεσίας Roskosmos, ο οποίος πρόσφατα είχε αφήσει υπονοούμενα ότι η αποτυχία ίσως οφειλόταν σε πανίσχυρες ηλεκτρομαγνητικές παρεμβολές από αμερικανικά ραντάρ. Στο μεταξύ, και ενώ το ρωσικό διαστημικό πρόγραμμα ταλανίζεται από πολυποίκιλα προβλήματα το αποτέλεσμα των οποίων ήταν οι απανωτές αποτυχίες των τελευταίων μηνών, φαίνεται πως κάποιες φιλόδοξες πρωτοβουλίες βρίσκονται καθ’ οδόν. Στην ίδια ανακοίνωσή του, ο Ποπόβκιν δήλωσε πως η Roskosmos βρίσκεται σε συνομιλίες με Ευρωπαίους και Αμερικανούς εταίρους προκειμένου να μελετηθεί η ίδρυση επανδρωμένων ερευνητικών σταθμών στη Σελήνη. Αυτό μπορεί να μοιάζει κάπως άκαιρο, όμως από την άλλη μεριά είναι αναμενόμενη αντίδραση: ακριβώς το ίδιο είχε γίνει και στο αμερικανικό πρόγραμμα μετά τις τραγωδίες του Challenger (1986) και του Columbia (2003). Στη δεύτερη μάλιστα φορά, το αμερικανικό πρόγραμμα αναπροσανατολίστηκε ριζικά προς την κατεύθυνση της επανδρωμένης επιστροφής στη Σελήνη (αν και ο Ομπάμα ακύρωσε την απόφαση αυτή). Ο Ποπόβκιν δήλωσε πως η επιστροφή στη Σελήνη αφορά είτε βάση στο έδαφός της, είτε σταθμό σε τροχιά γύρω της. Τέτοια σχέδια είχαν προταθεί πολλές φορές στο παρελθόν –αλλά σε ριζικά διαφορετικό γεωπολιτικό κλίμα. Σήμερα, η σοβαρή πιθανότητα ύπαρξης νερού στους σεληνιακούς πόλους, αλλάζει το σκηνικό και καθιστά ευκολότερη την ίδρυση σεληνοβάσης. Από την άλλη μεριά, ίσως η Ρωσία χρειάζεται κάποια πρόσθετη «θεωρητική ώση» για να προχωρήσει το πρόγραμμά της που προβλέπει την αποστολή των βολιστήρων Luna-Glob και Luna-Resource στη Σελήνη ως το 2020.

————————————————————————————————————————————

Vega: ο πολυχρηστικός ευρωπαϊκός πύραυλος
Κι ενώ οι Ρώσοι προσπαθούν ίσως να επαναπροσδιορίσουν τους διαστημικούς τους στόχους, οι Ευρωπαίοι πραγματοποιούν τα τελικά τσεκαρίσματα του νέου πυραυλικού φορέα Vega ο οποίος θα εκτοξεύεται από το ευρωπαϊκό διαστημοδρόμιο στο Kourou της Γαλλικής Γουιάνας (Νότια Αμερική). Η παρθενική εκτόξευση του συστήματος έχει οριστεί για τις 9 Φεβρουαρίου. Η προετοιμασία άρχισε τον περασμένο Νοέμβριο με την τοποθέτηση του πρώτου ορόφου (Ρ80) στην εξέδρα εκτόξευσης. Κατόπιν προστέθηκαν ο δεύτερος και ο τρίτος όροφος (που κινούνται με κινητήρες στερεών προωθητικών) και τέλος ο τέταρτος όροφος AVUM (Attitude and Vernier Upper Module). Και οι τέσσερις όροφοι έχουν περάσει τα τεστ που σχετίζονται με την καθοδήγηση, την τηλεμετρία, την πρόωση, τις διαδικασίες απόσπασης μεταξύ τους καθώς επίσης και τα συστήματα ασφαλείας. Οι δοκιμές ολοκληρώθηκαν στις 13 Ιανουαρίου. Απομένει η τελική ολοκλήρωση η οποία αφορά την τοποθέτηση του αεροδυναμικού «φέρινγκ» καθώς επίσης και του ωφέλιμου φορτίου –ενώ θα ακολουθήσει η γενική δοκιμή της αντίστροφης μέτρησης. Στην πρώτη του εκτόξευση (VV01) ο Vega δεν θα μεταφέρει ούτε έναν, ούτε δυο, αλλά εννέα δορυφόρους σε τροχιά: τους LARES και ALMASat-1 μαζί με επτά δορυφόρους CubeSats, δημιουργήματα ευρωπαϊκών πανεπιστημίων. Σκοπός της αποστολής είναι η αξιολόγηση του συστήματος Vega –όχι μόνο του οχήματος, αλλά και της ολικής υποδομής εκτόξευσης και των διαφόρων διαδικασιών. Το Vega θεωρείται ένα «εύκαμπτο σύστημα» που θα μπορεί να αναλαμβάνει μια ευρεία γκάμα αποστολών και φορτίων προκειμένου να ικανοποιήσει διάφορες απαιτήσεις της εμπορικής αγοράς εκτοξεύσεων. Θα μπορεί να θέτει σε τροχιά φορτία μάζας από 300 kg έως 2500 kg, αναλόγως του τύπου και της τροχιάς που απαιτούν οι εκάστοτε πελάτες.

————————————————————————————————————————————

Από τον Άρη στο… Μαρόκο
Την περασμένη Τετάρτη, μια διεθνής ομάδα επιστημόνων επιβεβαίωσε ότι, σπάνια και πολύτιμα κομμάτια ενός μετεωρίτη ο οποίος προερχόταν από τον Άρη έπεσαν από τον ουρανό στο Μαρόκο, το περασμένο καλοκαίρι. Γύρω στις 2 τα ξημερώματα της 18ης Ιουλίου, μια λαμπρή πύρινη σφαίρα θεάθηκε από αρκετά άτομα στην κοιλάδα Oued Draa, στο νότιο Μαρόκο. Ένας μάρτυρας ανέφερε ότι η σφαίρα ήταν αρχικά κίτρινη και μετά έγινε πράσινη, φωτίζοντας την περιοχή. Κατόπιν χωρίστηκε στα δυο ενώ δυο τρομεροί βρόντοι ακούστηκαν πάνω από την κοιλάδα. Τον περασμένο Οκτώβριο, νομάδες άρχισαν να ανακαλύπτουν πέτρες που έμοιαζαν να έχουν λιώσει πολύ πρόσφατα σε μια περιοχή 50 χλμ μακρύτερα. Τα συνολικά θραύσματα που ανακαλύφθηκαν ανέρχονταν σε επτά κιλά και ο μετεωρίτης ονομάστηκε Tissint. Μετεωρίτες προερχόμενοι από τον Άρη δεν είναι κάτι σπάνιο, αλλά αυτή ήταν μόλις η πέμπτη φορά στην ιστορία που υπήρξαν ανθρώπινοι μάρτυρες στην πτώση ενός κομματιού του πλανήτη Άρη στη Γη. Η ομάδα των οκτώ επιστημόνων ανάλυσε τα συντρίμματα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αποτελούν αυθεντικά τμήματα του Κόκκινου Πλανήτη. Οι Μαροκινοί που ανακάλυψαν τα συντρίμματα δεν έχασαν χρόνο και τα πούλησαν ενώ διάφορα μουσεία έσπευσαν να τα αγοράσουν αντί 500-1.000 δολαρίων το γραμμάριο. Αν η τιμή σας φαίνεται «τσιμπημένη», σκεφτείτε πως ένας μετεωρίτης μπορεί να πουληθεί 10-20 φορές ακριβότερα από ένα παραπλήσιο σε βάρος κομμάτι χρυσάφι –κάτι που ίσως αποτελέσει κίνητρο να γίνει κάποιος «κυνηγός μετεωριτών» ιδιαίτερα σε εποχές κρίσης! Οι αρειανοί μετεωρίτες είναι πολύ σπάνιοι και πέφτουν μια φορά κάθε 50 χρόνια ενώ περίπου 100 έχουν συλλεγεί μέχρι στιγμής. Θεωρείται ότι προήλθαν από αναβλήματα που εκτοξεύτηκαν στο διάστημα εξαιτίας πτώσης τεράστιων μετεώρων στον Άρη.

————————————————————————————————————————————

Άραγε ο Πλούτωνας έχει δακτύλιους;
Και από τον Άρη, πεταγόμαστε στις εσχατιές του Ηλιακού Συστήματος. Στο εξωτερικό Ηλιακό Σύστημα, οι δακτύλιοι γύρω από τους πλανήτες είναι σχεδόν πανταχού παρόντες. Δακτύλιους διαθέτουν ο Δίας, ο Κρόνος, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας. Ο μοναδικός πλανήτης (αν και πρόσφατα υποβιβάστηκε σε νάνο πλανήτη) ο οποίος δεν διαθέτει δακτύλιους είναι ο απομακρυσμένος Πλούτωνας. Όμως ο αστρονόμος Henry Throop είναι της άποψης ότι ο Πλούτωνας θα πρέπει κι αυτός να ανήκει στο γκρούπ των «Αρχόντων των Δαχτυλιδιών». Για να αποδείξει τους ισχυρισμούς του χρησιμοποιεί γιγάντια επίγεια τηλεσκόπια αλλά και το βολιστήρα New Horizons ο οποίος βρίσκεται καθοδόν προς τον απομακρυσμένο πλανήτη. Υπάρχουν και άλλοι ομοϊδεάτες με τον Throop, αλλά η θεωρία τους δεν μπορεί να αποδειχθεί μέχρι στιγμής, επειδή ο Πλούτωνας βρίσκεται σε τεράστια απόσταση η οποία καθιστά ουσιαστικά άχρηστα τα επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια. Ο Throop παρουσίασε τα αποτελέσματα της μελέτης του –βασισμένης σε στοιχεία του διαμέτρου 4 μ Αγγλοαυστραλιανού Τηλεσκοπίου στην Αυστραλία- σε ένα αστρονομικό συνέδριο στη Νάντη της Γαλλίας τον περασμένο Οκτώβριο. Από τη Γη οι δακτύλιοι του Πλούτωνα θα είναι πολύ αμυδροί και πολύ μικροί για να παρατηρηθούν άμεσα. Όμως μερικές φορές ο πλανήτης περνά μπροστά από ένα μακρινό άστρο, συνεπώς αυτό επιτρέπει την ενδελεχή μελέτη του. Το φως του άστρου θα μειώνεται ελάχιστα και με τα δεδομένα αυτά ίσως μπορέσουν να ανακαλυφθούν οι υποθετικοί δακτύλιοι. Μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί τίποτα, αλλά ο Throop και η ομάδα του ποντάρουν πολλά στην προσέγγιση του New Horizons στον Πλούτωνα το 2015. Η τυχόν ευόδωση της προσπάθειας ίσως ωφελήσει σημαντικά την αποστολή, αφού οι τυχόν δακτύλιοι ίσως αποτελέσουν κίνδυνο για το βολιστήρα ο οποίος ενδεχομένως να συγκρουστεί με τα σωματίδια που τους αποτελούν.

————————————————————————————————————————————

Ένας εξωπλανήτης που εξατμίζεται
Και από τον Πλούτωνα, πάμε πολύ παραπέρα, σε ένα ηλιακό σύστημα 1500 έτη φωτός μακριά. Κάτι πολύ παράξενο φαίνεται να συσκοτίζει το φως από ένα άστρο που ανακάλυψε η αποστολή Kepler της NASA. Κάθε δυο βδομάδες, το φως του άστρου KIC 12557548 αποδυναμώνεται κι αυτό κρατά περίπου μιάμιση ώρα. Η πτώση της φωτεινότητας δεν είναι ομαλή –άλλες φορές το φως μειώνεται περισσότερο κι άλλες λιγότερο, συνεπώς δεν πρόκειται για κανονικό εξωπλανήτη ο οποίος πραγματοποιεί διάβαση μπροστά από το άστρο του. Έχοντας μελετήσει διάφορες εναλλακτικές ερμηνείες, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αυξομείωση του φωτός μπορεί να προέρχεται από συντρίμμια που εκτοξεύονται από έναν μικρό βραχώδη πλανήτη καθώς αυτός αποσυντίθεται εξαιτίας της ανελέητης θερμότητας και ακτινοβολίας του άστρου. Ο πρώτος εξωπλανήτης που ανακαλύφθηκε να πραγματοποιεί διάβαση μπροστά από το άστρο του ήταν ο αεριώδης γίγαντας HD 209458b ο οποίος αποτέλεσε μεγάλη έκπληξη για τους αστρονόμους. Ο αεριώδης γίγαντας ανακαλύφθηκε ότι εξατμίζεται και ότι αφήνει πίσω του μια τεράστια ουρά υλικού, σαν κολοσσιαίος κομήτης. Ωστόσο τώρα οι αστρονόμοι διερωτώνται αν ανακάλυψαν έναν μικρό, βραχώδη εξωπλανήτη ο οποίος υποβάλλεται στην ίδια διαδικασία. Μέχρι στιγμής τα στοιχεία είναι πενιχρά και οι παρατηρήσεις φαίνεται να αποκλείουν ότι υπάρχει πλανήτης μεγαλύτερος από ένα σώμα με μάζα τριπλάσια του Δία. Η «ουρά» που αφήνει το αντικείμενο δεν μπορεί να αποτελείται από υδρογόνο, όπως η «ουρά» του HD 209458b επειδή τότε θα μπλόκαρε λιγότερο το φως. Ο εξατμιζόμενος εξωπλανήτης πρέπει να είναι πολύ μικρός, ίσως διπλάσιος από τον Ερμή. Ένας τέτοιος πλανήτης θα μπορούσε να επιβιώσει μόνο 200 εκατομμύρια χρόνια προτού εξατμιστεί τελείως.

————————————————————————————————————————————

Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr