Αβέβαιο εξακολουθεί να παραμένει το μέλλον της επάνδρωσης του Διαστημικού Σταθμού, κακοτυχία πλήττει το όχημα του Jeff Bezos ενώ τα διαστημικά σκουπίδια απειλούν δορυφόρους και διαστημόπλοια. Ωστόσο το Dawn μελετά εξονυχιστικά την Εστία, ενώ ένα ζευγάρι μαύρων τρυπών δεσπόζει σε ένα μακρινό γαλαξία.
Διαβάστε τα προηγούμενα Space News Report.
————————————————————————————————————————————
ο κινητήρας του πυραύλου δυσλειτούργησε. Πηγή: Roskosmos.
Θα αποχωρήσει τελικά το πλήρωμα του ISS;
Οι μηχανικοί της NASA εργάζονται πυρετωδώς για να προσδιορίσουν ποια βήματα θα είναι απαραίτητα προκειμένου να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη λειτουργία του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS). Είχε προηγηθεί, όπως είδαμε στο προηγούμενο Space News Report, η καταστροφή ενός αυτόματου ρωσικού φορτηγού Pogress εξαιτίας της δυσλειτουργίας του πυραύλου Soyuz, ο οποίος χρησιμοποιείται και για τις εκτοξεύσεις των ομώνυμων επανδρωμένων διαστημοπλοίων –των μόνον πλέον που δρομολογούνται για την αλλαγή πληρωμάτων του ISS. Η NASA αισιοδοξεί ότι η Ρωσία θα μπορέσει να επιλύσει έγκαιρα τα τεχνικά προβλήματα και να αποτραπεί η διακοπή της επανδρωμένης λειτουργίας του σταθμού. Κάτι τέτοιο θα έθετε τον ISS σε αυξημένο ρίσκο, επειδή οι πιθανές δυσλειτουργίες των συστημάτων του ίσως είναι αδύνατο να επιδιορθωθούν χωρίς ανθρώπινη παρουσία. Έτσι οι μηχανικοί αναλύουν για το τι θα πρέπει να χρειαστεί προκειμένου να συνεχίσει να λειτουργεί ο ISS αν το πλήρωμα τελικά αποχωρήσει προτού αντικατασταθεί. Η Ρωσία έχει κάποια επιφυλακτικά σχέδια να ξαναρχίσει τις εκτοξεύσεις Soyuz μέσα στον Οκτώβριο με δυο μη επανδρωμένες αποστολές και τελικά την εκτόξευση του επόμενου πληρώματος το Νοέμβριο. Πρώτα όμως πρέπει να ολοκληρωθούν οι έρευνες για την απώλεια της περασμένης εβδομάδας. Αν τελικά δεν αποφευχθεί η εκκένωση του σταθμού, οι αστροναύτες θα πρέπει, προτού αποχωρήσουν, να κάνουν συνδεσμολογίες οι οποίες θα εξασφαλίσουν τη λειτουργία του ψυκτικού συστήματος, αλλά και να κλείσουν τις καταπακτές που ενώνουν τα διάφορα τμήματα του ISS. Όμως η αποχώρηση θα διακόψει σημαντικά επιστημονικά πειράματα ενώ θα σημάνει την διακοπή της 11χρονης διαρκούς επάνδρωσης του διαστημικού σταθμού.
————————————————————————————————————————————
“Γκαντεμιά” και για την Blue Origin
Στο μεταξύ, οι διαστημικές κακοτυχίες συνεχίζονται. Αυτή τη φορά «θύμα» ήταν ο υποτροχιακός πύραυλος Goddard που αναπτύσσει η ιδιωτική εταιρεία Blue Origin στο πλαίσιο του ανταγωνισμού για την δημιουργία του πρώτου ιδιωτικού διαστημικού οχήματος. Στις 2 Σεπτεμβρίου η εταιρεία (πίσω από την οποία βρίσκεται ο Jeff Bezos, ο γνωστός μεγιστάνας του amazon.com) ανακοίνωσε ότι την περασμένη βδομάδα το όχημα καταστράφηκε στο πλαίσιο μιας δοκιμής ενώ κινείτο με ταχύτητα 1,2 Mach σε ύψος 45.000 ποδιών. Σύμφωνα με ανακοίνωση του ίδιου του Bezos, αστάθεια στη διάρκεια της πτήσης μετέβαλε τη γωνία προσβολής του πυραύλου με αποτέλεσμα ο έλεγχος εδάφους να αναγκαστεί να σβήσει τους κινητήρες. Το όχημα είχε εκτοξευτεί από το διαστημοδρόμιο της Blue Origin το οποίο βρίσκεται 40 χλμ βόρεια του Van Horn (Τέξας). Η Blue Origin είναι γενικώς πολύ φειδωλή στις ανακοινώσεις της για τις δοκιμές του Goddard. Το Goddard είχε πραγματοποιήσει μια σύντομη, αλλά επιτυχημένη, δοκιμαστική πτήση το Νοέμβριο του 2006. Η εταιρεία αποσκοπεί στη δημιουργία ενός οχήματος με την επωνυμία New Shepard προκειμένου να εξυπηρετεί την τουριστική αγορά υποτροχιακών πτήσεων. Τον περασμένο Απρίλιο, η NASA χορήγησε στη Blue Origin $22 εκατ. στο πλαίσιο του προγράμματος για την ανάπτυξη τεχνολογιών που θα υποστηρίξουν μελλοντικά διαστημικά εγχειρήματα, ενώ πέρυσι είχε λάβει άλλα $3,7 εκατ. για την ανάπτυξη συστήματος διαφυγής των αστροναυτών. Το διαστημόπλοιο της Blue Origin είναι σχεδιασμένο να εκτοξεύεται αρχικά με αναλώσιμο πύραυλο Atlas 5 και αργότερα με επαναχρησιμοποιούμενο πύραυλο ο οποίος αναπτύσσεται από την εταιρεία.
————————————————————————————————————————————
Τα διαστημικά σκουπίδια απειλούν
Και μέσα σε όλα αυτά έρχεται το αμερικανικό Εθνικό Συμβούλιο Ερευνών των ΗΠΑ το οποίο επισημαίνει τους τεράστιους κινδύνους που εγκυμονούν τα «διαστημικά σκουπίδια» -δηλαδή τα διάφορα συντρίμμια και υπολείμματα από δορυφόρους και πυραύλους- ένα πρόβλημα που αναμένεται να γιγαντωθεί. Το συμβούλιο επισημαίνει ότι η δομή του μάνατζμεντ της NASA δεν έχει ανταποκριθεί επαρκώς στο εντεινόμενο πρόβλημα και υποδεικνύει ότι η υπηρεσία πρέπει να αναπτύξει μια επίσημη στρατηγική. Τονίζει επίσης ότι ενδεχομένως να απαιτηθούν προγράμματα απομάκρυνσης ή καταστροφής των «διαστημικών σκουπιδιών» -ή τουλάχιστον των πιο επικίνδυνων από αυτά. Σύμφωνα με τα πιο απαισιόδοξα σενάρια ο πληθυσμός των σκουπιδιών έχει φτάσει σε κρίσιμο σημείο: κάποια στιγμή οι συγκρούσεις μεταξύ τους θα έχουν ως αποτέλεσμα την ιλιγγιώδη αύξησή τους με αποτέλεσμα να προκληθούν σοβαρά προβλήματα για την ασφάλεια όχι μόνο των δορυφόρων αλλά και των πληρωμάτων των διαστημοπλοίων και του ISS. Στην πραγματικότητα, «διαστημικά τρακαρίσματα» με τέτοια συντρίμμια είχαν ως αποτέλεσμα βλάβη ή και καταστροφή δορυφόρων κατά το παρελθόν. Τον περασμένο Ιούνιο ο ISS παρά λίγο να πληγεί από ένα τέτοιο συντρίμμι –μάλιστα το πλήρωμά του κατέφυγε στα Soyuz ώστε να μπορεί να αποχωρήσει από το σταθμό σε περίπτωση. Τέτοια γεγονότα φανερώνουν πόσο επείγον και σοβαρό είναι το ζήτημα. Η επικινδυνότητα των διαστημικών σκουπιδιών οφείλεται στη μεγάλη τους ταχύτητα (η οποία ανέρχεται σε μερικά χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο –κάτι που σημαίνει πως ακόμα και ένα συντρίμμι διαμέτρου μερικών εκατοστών μετατρέπεται σε καταστρεπτικότατο βλήμα). Μέχρι στιγμής έχουν προταθεί πολλά μέτρα, αν και κανένα από αυτά δεν μπορεί να θεωρηθεί πανάκεια, αφού πρωτίστως το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί στην πηγή του: με απλά λόγια, να αποφεύγεται η δημιουργία τους.
————————————————————————————————————————————
Ξεπέρασε τις προσδοκίες το Dawn
Δεν είναι όμως όλα τα νέα αποκαρδιωτικά και δυσοίωνα. Ο αμερικανικός βολιστήρας Dawn ολοκλήρωσε την πρώτη φάση της εξερεύνησης τη Εστίας με εκπληκτική επιτυχία και τώρα βρίσκεται εν πλω προς μια νέα θέση από την οποία θα μπορέσει να πραγματοποιήσει νέες παρατηρήσεις. Και στο μεταξύ οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να αναλύουν τα πολύτιμα δεδομένα που το Dawn μετέδωσε στη Γη. Στο μεγαλύτερο μέρος του Αυγούστου το Dawn κινείτο σε τροχιά επισκόπησης. Από ύψος 2.700 χλμ το σκάφος περιφερόταν γύρω από την Εστία ολοκληρώνοντας μια τροχιά κάθε 69 ώρες. Επειδή ο ρυθμός περιφοράς της Εστίας γύρω από τον άξονά της είναι 5 ώρες και 20 λεπτά, το Dawn είχε άφθονες ευκαιρίες να μελετήσει επανειλημμένα πολλά σημεία. Εξαιτίας των τροχιακών παραμέτρων, γύρω στο 10% της Εστίας είναι προς το παρόν αθέατο, αλλά καθώς ο νάνος πλανήτης κινείται γύρω από τον Ήλιο, θα γίνει εφικτό να αποκαλυφθεί αυτή η «άγνωστη περιοχή» μέσα στο 2012. Πάντως μέχρι στιγμής τα όργανα του Dawn κατάφεραν να συλλέξουν εκπληκτικό όγκο δεδομένων. Ο αρχικός επιστημονικός στόχος προέβλεπε 5.000 σετ frames σε κάθε τροχιά, όμως το Dawn κατάφερε να συγκεντρώσει 13.000 frames. Υπόψη ότι το κάθε frame αποτελείται από φασματογραφήματα τόσο στο ορατό όσο και στο υπέρυθρο φάσμα από 256 τοποθεσίες της μυστηριώδους επιφάνειας της Εστίας. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε την παρατήρηση του 52% της επιφάνειας, αλλά το νούμερο αυτό ανήλθε τελικά στο 63%! Ταυτόχρονα η επιστημονική κάμερα κατόρθωσε να φωτογραφήσει το 90% της επιφάνειας. Έτσι η Εστία μεταμορφώθηκε από ένα θολό φωτεινό λεκέ σε ένα κόσμο με αμέτρητες λεπτομέρειες.
————————————————————————————————————————————
Ο χορός των μελανών οπών
Και σαν επιστέγασμα έρχεται ακόμα μια σημαντική αστρονομική ανακάλυψη. Αστρονόμοι που χρησιμοποίησαν το Chandra, το διαστημικό τηλεσκόπιο ακτίνων Χ της NASA, ανακάλυψαν το πρώτο ζευγάρι υπερ-μαζικών μαύρων τρυπών σε έναν σπειροειδή γαλαξία παρόμοιο με το δικό μας ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση 160 εκατομμυρίων ετών φωτός. Το ζευγάρι αυτό είναι το κοντινότερο γνωστό παρόμοιο φαινόμενο. Οι δυο μαύρες τρύπες βρίσκονται κοντά στο κέντρο του γαλαξία NGC 3393 και απέχουν «μόνο» 490 φωτός η μία από την άλλη. Πιθανόν αποτελούν το υπόλειμμα της συγχώνευσης δυο γαλαξιών διαφορετικής μάζας η οποία έγινε πριν από ένα δισεκατομμύριο χρόνια. Προηγούμενες παρατηρήσεις στις ακτίνες Χ και σε άλλα μήκη κύματος είχαν δείξει πως υπήρχε όντως μια μαύρη τρύπα στο κέντρο του NGC 3393, όμως επισταμένη εξέταση μέσω του Chandra επέτρεψε στους ερευνητές να διακρίνουν ότι επρόκειτο για δυο. Και οι δυο αυξάνουν σε μέγεθος και εκπέμπουν ακτίνες Χ καθώς απορροφούν ύλη η οποία θερμαίνεται και ακτινοβολεί. Σύμφωνα με τις κρατούσες θεωρίες, όταν δυο σπειροειδείς γαλαξίες συγχωνεύονται, το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία μιας διπλής μαύρης τρύπας και ενός γαλαξία με ασύμμετρη εμφάνιση και έντονη δημιουργία άστρων. Ωστόσο ο NGC 3393 είναι ένας καλά σχηματισμένος σπειροειδής γαλαξίας και στο κέντρο του επικρατούν τα γέρικα άστρα. Αυτά είναι ασυνήθιστα χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με μια ερμηνεία, ο NGC 3393 ίσως αποτελεί το πρώτο γνωστό παράδειγμα συγχώνευσης άνισων γαλαξιών («ελάσσων συγχώνευση» σύμφωνα με την ορολογία) η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ζεύγους υπερμαζικών μαύρων τρυπών. Ασφαλώς το σύμπαν κρύβει ακόμα συναρπαστικότερα μυστικά…
————————————————————————————————————————————
Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr
Όπως πάντα καταπληκτικό άρθρο από το κ. Βέμπο! Ευχαριστώ.