Η ανακάλυψη του πρώτου κατοικήσιμου εξωπλανήτη αποτελεί κορυφαία διαστημική είδηση. Οι θεωρίες για την εξέλιξη της ζωής δίνουν και παίρνουν –ενώ κάποιοι πιστεύουν ότι έχουν εντοπίσει τα ίχνη της στον Άρη –και μάλιστα πριν 40 χρόνια! Ένα σημαντικό πείραμα με ηλιακό ιστίο στέφθηκε από επιτυχία, ενώ πιστοποιήθηκε ότι ο Γαλαξίας μας είναι ένας… αδηφάγος φαταούλας!
Διαβάστε τα προηγούμενα Space News Report.
————————————————————————————————————————————
Ανακαλύφθηκε ο πρώτος κατοικήσιμος εξωπλανήτης
Η αποστολή Kepler της NASA επιβεβαίωσε την ύπαρξη του πρώτου εξωπλανήτη, (πλανήτη άλλου ηλιακού συστήματος) μέσα στην «κατοικήσιμη ζώνη», δηλαδή την περιοχή όπου μπορεί να υπάρξει νερό σε υγρή κατάσταση. Πρέπει να πούμε εδώ ότι η αποστολή Kepler έχει ανακαλύψει πάνω από 1.000 υποψήφιους κατοικήσιμους εξωπλανήτες, διπλασιάζοντας σχεδόν τον αριθμό των γνωστών σχετικών εξωπλανητών. Δέκα από αυτούς έχουν μέγεθος παραπλήσιο με εκείνο της Γης και περιφέρονται γύρω από τον ήλιο τους στην κατοικήσιμη ζώνη. Όμως απαιτούνται συμπληρωματικές παρατηρήσεις για να επιβεβαιωθεί η ύπαρξή τους, Ο συγκεκριμένος κόσμος, ονομάζεται Kepler-22b και είναι μέχρι στιγμής ο μικρότερος που έχει βρεθεί στην κατοικήσιμη ζώνη ήλιου παρόμοιου με το δικό μας. Ο Kepler-22b είναι 2,4 φορές μεγαλύτερος από τη Γη αλλά οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμα εάν είναι βραχώδης, αεριώδης ή υγρός. Όμως η ανακάλυψη αυτή είναι ένα σημαντικό βήμα κοντύτερα στην ανακάλυψη γαιόμορφων (και πιθανώς κατοικημένων) πλανητών. Το Kepler ανακαλύπτει εξωπλανήτες καταμετρώντας τις μεταβολές στη λαμπρότητα 150.000 άστρων. Έτσι εντοπίζει πλανήτες που περνούν μπροστά από το άστρο τους, μειώνοντας παροδικά τη φωτεινότητά του. Ο Kepler-22b βρίσκεται σε απόσταση 600 ετών φωτός. Παρότι είναι μεγαλύτερος από τη Γη, περιφέρεται γύρω από τον ήλιο του μέσα σε 290 ημέρες, κάτι που καθιστά το έτος του παρόμοιο με το γήινο. Ο ήλιος είναι φασματικού τύπου G, δηλαδή παραπλήσιος με το δικό μας, αν και είναι κάπως μικρότερος και λιγότερο θερμός. Από τους 54 υποψήφιους πλανήτες στην κατοικημένη ζώνη που αναφέρθηκαν τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Kepler-22b είναι ο πρώτος επιβεβαιωμένος.
————————————————————————————————————————————
Εξωγήινη ζωή και φυσικοί πυρηνικοί αντιδραστήρες
Και ενώ οι αστρονόμοι ψάχνουν για γαιόμορφους πλανήτες, οι θεωρίες σχετικά με την πιθανή εξέλιξη της ζωής στα εξωγήινα περιβάλλοντα εξελίσσονται συνεχώς. Μια σχετική θεωρία σχετίζεται με τους φυσικούς πυρηνικούς αντιδραστήρες. Μπορεί σήμερα ο άνθρωπος να κατασκευάζει πυρηνικούς αντιδραστήρες, η φύση όμως το κάνει εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Και δεν αναφερόμαστε στις αντιδράσεις πυρηνικής σύντηξης στο εσωτερικό των άστρων, αλλά για αντιδραστήρες σχάσης βαρέων στοιχείων σε πλανήτες. Όσο και να μοιάζει αλλόκοτο, τέτοιοι «φυσικοί αντιδραστήρες» είναι υπαρκτοί. Ίχνη ενός από αυτούς έχουν βρεθεί στη Γη και ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν πως ο πλανήτης μας μπορεί να διέθετε πολλούς στο απώτατο γεωλογικό παρελθόν του. Κατά παρόμοιο τρόπο, τέτοιοι αντιδραστήρες μπορεί να υπάρχουν ή να υπήρξαν σε άλλους πλανήτες. Οι φυσικοί πυρηνικοί αντιδραστήρες δημιουργούνται όταν αποθέματα ραδιενεργού ουρανίου αρχίζουν ξαφνικά να «καίγονται» στο πλαίσιο φυσικής αλυσιδωτής αντίδρασης. Το μοναδικό γνωστό παράδειγμα φυσικού αντιδραστήρα στη Γη ανακαλύφθηκε στην περιοχή Oklo του Γκαμπόν στην Αφρική, το 1972. Το ουράνιο 235 που ανακάλυψαν εκεί οι Γάλλοι ήταν «εξαντλημένο», σαν να είχε χρησιμοποιηθεί ήδη σε πυρηνικό αντιδραστήρα. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι πριν 2 δισεκατομμύρια χρόνια το κοίτασμα υποβλήθηκε σε φυσική αλυσιδωτή αντίδραση. Κάποιοι πιστεύουν ότι στο χρονικό διάστημα από 2,5 έως 4 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, τέτοιοι φυσικοί αντιδραστήρες αφθονούσαν. Εννοείται ότι λόγω της ραδιενέργειας, τυχόν οργανισμοί που ζούσαν κοντά θα εξαλείφθηκαν ολοσχερώς. Από την άλλη μεριά, η ζωή που υπήρχε στις παρυφές της επικίνδυνης ζώνης υποβλήθηκε σε άφθονες μεταλλάξεις κάποιες από τις οποίες απέβησαν ωφέλιμες επειδή επιτάχυναν την εξέλιξη –ορισμένοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι έπαιξαν και κομβικό ρόλο.
————————————————————————————————————————————
Υπάρχουν ή όχι «λειχήνες» στον Άρη;
Ο Άρης είναι ο «αρχετυπικός» πλανήτης σε ό,τι αφορά την πιθανή ύπαρξη εξωγήινης ζωής. Το αμερικανικό τροχοφόρο Curiosity που βρίσκεται καθοδόν προς τον Κόκκινο Πλανήτη ίσως ρίξει κάποιο φως όταν πραγματοποιήσει τις έρευνές του. Το Curiosity δεν έχει ειδικά όργανα άμεσης ανίχνευσης ζωής, αλλά ο παλαίμαχος επιστήμονας Gilbert Levin, μέλος της ομάδας πειραμάτων της αποστολής Viking στον Άρη το 1976, λέει ότι τα όργανα του τροχοφόρου μπορεί να επιβεβαιώσουν τον εδώ και καιρό διατυπωμένο ισχυρισμό του, ότι ένα πείραμα του Viking είχε εντοπίσει ζωντανούς οργανισμούς. Είναι αλήθεια ότι στο πλαίσιο του πειράματος LR (Labeled Release) είχαν εντοπιστεί περίεργες ενδείξεις (έκλυση αερίων πιθανώς οφειλόμενη σε βιολογική δραστηριότητα) αλλά επειδή ένα άλλο όργανο του Viking δεν επιβεβαίωσε τα ευρήματα, η NASA απέδωσε τις ενδείξεις σε μη βιολογική διαδικασία. Ωστόσο ο Levin, μετά από 20 χρόνια ανάλυσης των δεδομένων του LR και μελέτης των νέων πληροφοριών που αποκτήθηκαν, ανακοίνωσε το 1997 τον ισχυρισμό του σε μια μελέτη. Τόσο ο Levin όσο και οι συνεργάτες του πιστεύουν πως κάποια από τα όργανα του Curiosity μπορεί να επιβεβαιώσουν τους ισχυρισμούς τους. Για παράδειγμα, μια από τις υψηλότατης ευκρίνειας κάμερες του τροχοφόρου ίσως είναι σε θέση να πιστοποιήσει ότι οι «λειχηνοειδείς» λεκέδες σε επιφανειακούς βράχους τους οποίους εντόπισε ο Levin, είναι ίχνη αρειανής ζωής. Ο Levin ξεκίνησε την έρευνά του για ζωή στον Άρη το 1958 και ήταν ο «εγκέφαλος» της ανάπτυξης του πειράματος LR. Το 1971 υπήρξε μέλος της ομάδας για εντοπισμό οργανικών αερίων στην αρειανή ατμόσφαιρα. Ο βολιστήρας Mariner 9 που τέθηκε σε τροχιά το 1971 απέτυχε να ανακαλύψει τέτοια αέρια. Πρόσφατα όμως, ανακοινώθηκε ότι στην ατμόσφαιρα υπάρχει μεθάνιο, ίσως μικροβιακής προέλευσης.
————————————————————————————————————————————
Και… ήλιο στα πανιά σας!
Και επιστρέφουμε πάλι στη Γη. Έχοντας «αρμενίσει» επί 240 μέρες σε τροχιά γύρω από τη Γη, ο νανοδορυφόρος NanoSail-D της NASA ολοκλήρωσε με επιτυχία την αποστολή του. Ο NanoSail-D ήταν το πρώτο «ηλιακό ιστίο» που τοποθετήθηκε σε περιγήινη τροχιά. Εκτοξεύτηκε στις 19 Νοεμβρίου 2010 ως συμπληρωματικό φορτίο του μικρού δορυφόρου FASTSAT, και αναπτύχθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2011. Τα ηλιακά ιστία είναι μια πολλά υποσχόμενη διαστημική τεχνολογία. Χρησιμοποιώντας την ώση του ηλιακού ανέμου (σωματιδίων που εκπέμπονται από τον ήλιο) αλλά και την πίεση της ηλιακής ακτινοβολίας (το ρεύμα των φωτονίων που την αποτελούν), το ηλιακό ιστίο αποτελεί μια δωρεάν (αν και μικρής ισχύος) μέθοδο διαστημικής πρόωσης, αφού λειτουργεί ακριβώς όπως τα πανιά των ιστιοφόρων στις γήινες θάλασσες! Τα ηλιακά ιστία μπορούν να έχουν εφαρμογές σε μεγάλης διάρκειας αποστολές, αλλά και να χρησιμοποιηθούν ως τρόπος εκτροπής παροπλισμένων δορυφόρων και επικίνδυνων «διαστημικών σκουπιδιών». Ο NanoSail-D εκτοξεύτηκε ακριβώς για να μελετηθεί η εφαρμογή αυτή και η υπεύθυνη επιστημονική ομάδα μελετά τα δεδομένα για να καθορίσει τον τρόπο με τον οποίο μελλοντικοί δορυφόροι θα μπορούν να εκμεταλλεύονται αυτή την τεχνολογία. Τα αρχικά συμπεράσματα δείχνουν ότι ο NanoSail-D επέδειξε τη συμπεριφορά που μέχρι τώρα είχε μελετηθεί μόνο θεωρητικά. Η αποτελεσματικότητα ενός ηλιακού ιστίου ως μέσο εκτροπής δορυφόρων θα εξαρτηθεί ασφαλώς από την ηλιακή δραστηριότητα, την πυκνότητα της ατμόσφαιρας και τον προσανατολισμό του ηλιακού ιστίου. Ο NanoSail-D συμπεριφέρθηκε εξαιρετικά καλά, ξεπερνώντας τις προσδοκίες και κάηκε στην ατμόσφαιρα στις 17 Σεπτεμβρίου. Στη διάρκεια της αποστολής, η NASA ενθάρρυνε την ερασιτεχνική παρατήρηση του NanoSail-D, αφού μερικές φορές ήταν εξαιρετικά λαμπρός και ευδιάκριτος στον ουρανό.
————————————————————————————————————————————
Ο… φαταούλας Γαλαξίας μας
Ο Γαλαξίας μας αποδεικνύεται πως είναι ένα αδηφάγο διαστημικό θηρίο! Καταβροχθίζει μικρούς γειτονικούς γαλαξίες-νάνους και οι αποδείξεις γι αυτό βρίσκονται παντού στον έναστρο ουρανό. Πρόσφατα μια ομάδα αστρονόμων του Πανεπιστημίου του Cambridge ανακάλυψε δυο ρεύματα άστρων στο νότιο γαλαξιακό ημισφαίριο, τα οποία αποσπάστηκαν από τον νάνο γαλαξία του Τοξότη. Εδώ και καιρό ήταν γνωστό πως όταν νάνοι-γαλαξίες πλησιάζουν μεγαλύτερους γαλαξίες, «αιμορραγούν» με τη μορφή επιμηκών ρευμάτων άστρων εξαιτίας των παλιρροϊκών δυνάμεων που αναπτύσσονται. Ο νάνος γαλαξίας του Τοξότη ήταν κάποτε ένας από τους λαμπρότερους δορυφόρους του Γαλαξία μας. Όμως τώρα είναι ένα απομεινάρι που διασπάται συνεχώς. Μέσα στα τελευταία δισεκατομμύρια χρόνια έχει χάσει τα μισά του άστρα και όλο το αέριό του. Πριν την εν λόγω μελέτη, ο νάνος γαλαξίας ήταν γνωστό πως διέθετε δυο ουρές και πως μια από αυτές είχε διχαστεί. Οι αστρονόμοι ανάλυσαν χάρτες πυκνότητας 13 δισεκατομμυρίων άστρων και ανακάλυψαν ότι και η άλλη ουρά είναι παρομοίως διχασμένη –έχει ένα λαμπρότερο και ένα αμυδρότερο σκέλος. Το λαμπρότερο είναι πιο πλούσιο σε σίδηρο και άλλα μέταλλα, συνεπώς είναι μικρότερης ηλικίας επειδή κάθε γενιά άστρων παράγει και «κληρονομεί» περισσότερα μέταλλα στην επόμενη. Ένας από τους αστρονόμους της ομάδας χαρακτήρισε επιτυχημένα τον νάνο-γαλαξία ως «τέρας με τέσσερις ουρές». Κανείς δεν γνωρίζει το μηχανισμό που προκάλεσε τη διάσπαση των ουρών. Όμως πιθανολογείται ότι ο νάνος-γαλαξίας του Τοξότη αποτελούσε κάποτε μέρος ενός διπλού γαλαξία παρόμοιου με το σύστημα του Μικρού και Μεγάλου Μαγγελανικού Νέφους (δορυφόροι-γαλαξίες ορατοί από το νότιο ημισφαίριο), ο οποίος διασπάστηκε.
————————————————————————————————————————————
Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr
Το άρθρο είναι πάρα πολά καλό και πληροφοριακό. Συγχαρητήρια κύριε Βέμπο. Σχετικά με το κατοικήσιμο πλανήτη θέλω να ρωτήσω αν είχαν πει κάτι πριν κάποια χρόνια και για τον Άρη, ότι θα μπορούσε να κατοικηθεί δηλαδή υπό κάποιες προυποθέσεις η θυμάμαι λάθος; Ευχαριστώ πολύ.
@Αποστόλη, σε ευχαριστώ. Πολλά λέγονται για τον Άρη εδώ και δεκαετίες, αλλά το βέβαιο είναι οτι ο άνθρωπος δεν μπορεί να παραμείνει εκεί χωρίς σημαντική προστασία (κάτι αντίστοιχο με τη Σελήνη). Εκτός αυτού τίποτα δεν είναι γνωστό για την μακρόχρονη επίδραση της ελαττωμένη βαρύτητας στον οργανισμό και τα ποικίλα άλλα προβλήματα. Ωστόσο η (καλή) επιστημονική φαντασία έχει δώσει εξαιρετικά διηγήματα και μυθιστορήματα πάνω στο θέμα.
Αν εμείς με την τεχνολογία που διαθέτουμε κατορθώσαμε να ανακαλύψουμε και ανακαλύπτουμε συνεχώς τόσους κατοικήσιμους εξωπλανήτες, πως είναι δυνατόν να μήν έχουν ανακαλύψει τη Γή οι όποιοι προηγμένοι εξωγήινοι πολιτισμοί που κατοικούν σε κάποιους από αυτούς τους πλανήτες? Η απάντηση προφανώς είναι ότι δεν υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί ή αυτοί παραμένουν ακόμα λιγότερο ανεπτυγμένοι σε σχέση με μας. Ποία ή γνώμη σας επί τούτου? Ευχαριστώ και συγχαρητήρια για την εξαιρετική στήλη σας.
Θίξατε το περίφημο Παράδοξο του Φέρμι δηλ. αν οι εξωγήινοι υπάρχουν γιατί δεν έχυν έρθει ακόμα στη Γη, δεδομένης της απίστευτης πληθώρας των γαλαξιών και της μεγάλης διάρκειας ζωής του Σύμπαντος. (δείτε και εδώ: https://en.wikipedia.org/wiki/Fermi_paradox ) Υπάρχουν πολλές πιθανές απαντήσεις, πχ οτι δεν υπάρχουν, οτι υπάρχουν μεν αλλά οι πολιτισμοί τους ειναι υποδέστεροι ή βραχύβιοι, οτι δεν ενδιαφέρονται να επικοινωνήσουν μαζί μας, οτι επικοινωνούν αλλά δεν τους αντιλαμβανόμαστε, οτι έχουν το Ηλιακό Σύστημα σε “καραντίνα”, ότι πέρασαν κάποτε απο τη Γη οταν δεν είχε εμφανιστεί ακόμα ο άνθρωπος, ή (για να πιάσουμε τη συνωμοσολογική θεωρία) είναι ήδη εδώ αλλά τους έχουν μαντρωμένους στην Area 51 !! Καμία απο αυτές τις απαντήσεις ομως δεν είναι ικανοποιητική.
παιδιά αυτό είναι ένα θέμα με το οποίο ασχολούμαι πολύ προσέξτε πως έχουν τα πράγματα λοιπόν στον δικό μας γαλαξία που ονομάζεται γαλακτώδης δρόμος υπάρχουν στη χρυσή ζώνη όπως την αποκαλούν δεκάδες εκατομμύρια πλανήτες που μπορεί να αναπτυχθεί ζωή βεβαία τα ταξίδια είναι ένα μακρινό όνειρο ακόμη γιατί ας μην ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος προϋπάρχει τα τελευταία 200,000 χρονιά δηλαδή τίποτα μπροστά σε 4,000,000,000 χρονιά που υπάρχει ο πλανητής μας και σχεδόν σε 15,000,000,000 χρόνια που υπάρχει το σύμπαν, επίσης ο γαλαξίας μας που είναι τεράστιος για εμάς,αναλογικά στο σύμπαν είναι μικρότερος από το κεφάλι μιας καρφίτσας και με 200,000,000 γνωστούς γαλαξίες με δισεκατομμύρια ηλιακά συστήματα αναλογιστείτε το τι είμαστε,0 αυτό είμαστε,το μονό σίγουρο είναι ότι υπάρχει ζωή και σε πολλούς άλλους πλανήτες, λέγοντας ζωή μπορεί να είναι από φυτά μέχρι και πολιτισμοί εκατομμυρίων ετών και τα 600 έτη φωτός που θέλουμε για να φτάσουμε στον πλανήτη που ανακάλυψαν μεταφράζεται σε χιλιάδες χρονιά με τις ταχύτητες πού έχουμε για το διάστημα, πραγματικά το άπειρο και το χαοτικό είναι μικρές λέξεις για να καταλάβουμε τι γίνεται γύρω μας!!
Ακριβώς αυτή η “διάσταση” του απείρου είναι που απο ένα σημείο και μετά κάνει τις θεωρίες να είναι πολύ “μικρές” εν σχέσει με την πραγματικότητα. Ακριβώς εκεί βασίζεται και το παράδοξο του Φέρμι. Πάντως υπόψη ότι σε ό,τι αφορά την εξωγήινη ζωή, μιλάμε για ζωή όπως την ξέρουμε, δηλαδή ζωή βασισμένη στο DNA και στον άνθρακα. Εχουν προταθεί και πολλές εναλλακτικές βιοχημείες βασισμένες πχ στο πυρίτιο αντί στον άνθρακα. Βάζοντας και αυτόν τον παράγοντα στην εξίσωση, κα΄θώς επίσης και τις άλλες διαστάσεις, κάνει τους “εξωγήινους” να μην μοιάζουν καθόλου με την οποιαδήποτε εικόνα που έχουμε γι αυτούς, όσο “εξωτική” και να είναι.
Αγαπητέ Θανάση αν δεν κάνω λάθος το παράδοξο του Φέρμι αναφέρεται μόνο για τον γαλαξία μας που τότε είχαν την εντύπωσή ότι είναι και ο μοναδικός και σωστή η παρατήρηση σου για το πυρίτιο αντί για άνθρακα τα συστατικά υπάρχουν σε όλο το σύμπαν και πέφτουν στους πλανήτες(μετεωρίτες) και ξεκινάει η ζωή για όσους δεν το γνωρίζουν.
Ισχύει για όλο το σύμπαν και ακριβώς επειδή έκτοτε έγινε κατανοητό πόσο αχανές είναι το σύμπαν, το Παράδοξο του Φέρμι γίνεται ακόμα… παραδοξότερο.
Ίσως εμείς, τελικά, διαμορφώνουμε την όποια πραγματικότητα, οπότε, πιστεύοντας περισσότερο στους εξωγήινους τους…φέρνουμε πιο κοντά μας! Οι αποδείξεις είναι πάντα σχετικές και διαμορφώνονται ανάλογα με το ευρύτερο πλαίσιο ‘Πραγματικότητας’.
Φίλε Κώστα, αυτό ακριβώς πιστεύω κι εγώ. Μάλιστα στο βιβλίο μου Το Άγγιγμα του Μίδα (2005) αναλύω με πολλές λεπτομέρειες την διαμορφούμενη εικόνα του κοντινού και μακρινού σύμπαντος σε συνάρτηση με τις ιδέες της εκάστοτε εποχής.