Space News Report – 17.08.2011

Η θέληση για σημαντικούς διαστημικούς άθλους βαίνει διαρκώς μειούμενη, αλλά ο ιδιωτικός τομέας μπορεί στο (μακροπρόθεσμο) μέλλον να καλύψει το κενό. Στο μεταξύ ανακαλύφθηκε ένας πλανήτης πιο σκούρος κι από το κάρβουνο και ένα νεφέλωμα που μοιάζει με κολοσσιαίο, αστραφτερό περιδέραιο!

Διαβάστε τα προηγούμενα Space News Report.
————————————————————————————————————————————

Και η Ρωσία απρόθυμη για επανδρωμένες πτήσεις
Από τη στήλη αυτή, αλλά και από πολυάριθμα κείμενα σε περιοδικά του χώρου και στην ιστοσελίδα μας (www.vembos.gr), έχουμε επισημάνει την αργή αλλά σταθερή αύξηση της αδιαφορίας για τολμηρά επανδρωμένα διαστημικά κατορθώματα. Οι λόγοι είναι πολυσύνθετοι αλλά μπορούν να συνοψιστούν στο ότι η συλλογική θέληση της ανθρωπότητα έχει παραλύσει, ενώ ο εξοβελισμός του κάθε λογής ρίσκου μοιάζει να αποτελεί το απώτατο ιδανικό του 21ου αιώνα. Μπορεί η Κίνα (και η Ινδία στο κατόπι της) να ξεκινά (πολύ επιφυλακτικά) ένα επανδρωμένο πρόγραμμα, αλλά ο δρόμος μέχρι να επιτευχθεί κάτι σπουδαιότερο από την αποστολή ανθρώπων στη Σελήνη (πριν μισό σχεδόν αιώνα), είναι πολύ μακρύς. Με την απόσυρση των διαστημικών λεωφορείων και την ματαίωση του προγράμματος Constellation για επιστροφή στη Σελήνη ως το 2020, η αμερικανική NASA πελαγοδρομεί χωρίς συγκεκριμένο στόχο. Από την άλλη μεριά, και παρότι το πεδίο είναι ανοιχτό γι αυτήν, η ανερχόμενη οικονομικά και πολιτικά Ρωσία δεν μοιάζει να διαθέτει την όρεξη να προβεί σε σημαντικά κατορθώματα. Την περασμένη βδομάδα μια δήλωση του νέου διευθυντή της Roskosmos (της ρωσικής NASA) ήρθε να το επιβεβαιώσει. Ο Vladimir Popovkin, δήλωσε πως η χώρα του έχει δώσει υπερβολική έμφαση σε επανδρωμένες πτήσεις και πρέπει να αυξήσει τα κονδύλια αποστολών οι οποίες αποφέρουν χειροπιαστό αποτέλεσμα (υπόψη ότι το ρωσικό επανδρωμένο πρόγραμμα αποτελεί χλομή σκιά του πάλαι ποτέ ένδοξου σοβιετικού προγράμματος). Σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, ο προκάτοχος του Popovkin, Anatoli Perminov, δυσαρέστησε τα ανώτατα πολιτικά κλιμάκια επειδή είχε δώσει υπερβολική έμφαση σε σχέδια για μελλοντικές επανδρωμένες διαπλανητικές πτήσεις. Όπως και να έχει, το ρωσικό Soyuz (που πρωτοπέταξε το 1967) είναι πλέον το μοναδικό επανδρωμένο σκάφος που μπορεί να προσορμίζει στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS).

————————————————————————————————————————————

Έρχεται ο διαστημικός τουρισμός
Στο μεταξύ διάφοροι ιδιώτες δραστηριοποιούνται στον πολλά υποσχόμενο τομέα του διαστημικού τουρισμού. Πρωτοπόρος εταιρεία στον χώρο είναι η Virgin Galactic του γνωστού ιδιόρρυθμου επιχειρηματία Richard Branson. Το SpaceShipTwo, δημιούργημα της εταιρείας, θα απογειώνεται αναρτημένο από ειδικό αεροσκάφος (White Knight II) και θα εξαπολύεται σε μεγάλο υψόμετρο (16 χλμ) για να ανέλθει σε ύψος 100 χλμ όπου θα αγγίζει τα όρια του διαστήματος, πραγματοποιώντας υποτροχιακό άλμα, προτού επανέλθει στη Γη και προσγειωθεί οριζοντίως σαν αεροπλάνο. Η Virgin Galactic αισιοδοξεί ότι υπάρχουν αρκετοί εύποροι «διαστημικοί τουρίστες» που θα βιώσουν μερικά λεπτά έλλειψης βαρύτητας και θα αντικρίσουν την καμπύλη της Γης. Βέβαια η απόσταση μέχρι τον πραγματικό διαστημικό τουρισμό είναι μεγάλη ακόμα, αφού απαιτείται πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα για να εισέλθει σε τροχιά ένα σκάφος. Όπως και να έχει όμως, η Virgin Galactic επελέγη από τη NASA η οποία σκοπεύει να «νοικιάσει» το SpaceShipTwo για πτήσεις ειδικών φορτίων και πειραματικών διατάξεων σε υποτροχιακό ύψος. Είναι η πρώτη φορά που η NASA συμφωνεί με εμπορικό εταίρο που θα της παράσχει πτήσεις με υποτροχιακό σκάφος κι αυτό αποτελεί σημαντικό ορόσημο. Παρότι η Virgin Galactic πλασάρεται σαν εταιρεία διαστημικού τουρισμού και έχει ήδη συγκεντρώσει πάνω από $55 εκατ. σε προκαταβολές από 445 μελλοντικούς τουρίστες, θεωρεί ότι η παροχή διαστημικής πρόσβασης σε ερευνητές και πειράματα αποτελεί ιδιαίτερα προσοδοφόρο τομέα ανάπτυξης. Το SpaceShipTwo δεν έχει πετάξει ακόμα στο διάστημα και οι δοκιμαστικές πτήσεις του συνεχίζονται. Η εταιρεία αισιοδοξεί ότι οι εμπορικές υποτροχιακές πτήσεις με «εισιτήρια» ίσως αρχίσουν από φέτος. Αν φλέγεστε από την επιθυμία να αγοράσετε ένα σχετικό εισιτήριο, μάλλον θα προσγειωθείτε απότομα όταν μάθετε την τιμή του, που ανέρχεται σε 200.000 δολάρια (σχεδόν 150.000 ευρώ).

————————————————————————————————————————————

Ένας πλανήτης μαύρος και… άραχλος!
Από το «μέτωπο» της αστρονομίας τώρα. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν τον σκοτεινότερο γνωστό εξωπλανήτη (πλανήτη άλλου ηλιακού συστήματος), ένα μακρινό αεριώδη γίγαντα στο μέγεθος του Δία γνωστό ως TrΑS-2b. Οι μετρήσεις δείχνουν ότι ο TrΑS-2b αντανακλά λιγότερο από το 1% του φωτός που πέφτει πάνω του. Αυτό σημαίνει ότι ο πλανήτης είναι πιο μαύρος και από τον άνθρακα, πολύ σκοτεινότερος από οποιοδήποτε πλανήτη ή δορυφόρο του δικού μας ηλιακού συστήματος! Στο τελευταίο ο Δίας διαθέτει στην ανώτερη ατμόσφαιρά του σύννεφα αμμωνίας τα οποία αντανακλούν πάνω από το 30% του φωτός που προσπίπτει πάνω τους. Η Γη είναι ιδιαίτερα λαμπρή με ανακλαστικότητα σχεδόν 40% (λόγω νεφών και ωκεανών). Όμως ο TrΑS-2b (που ανακαλύφθηκε το 2006) δεν διαθέτει νέφη εξαιτίας της υψηλής θερμοκρασίας του. Κι αυτό γιατί περιφέρεται γύρω από το άστρο-ήλιο του (το GSC 03549-02811 στον αστερισμό του Δράκοντα, 750 έτη φωτός από τη Γη) σε απόσταση μόλις 4,8 εκατομμυρίων χιλιομέτρων (δηλαδή μόλις δέκα φορές την απόσταση Γης-Σελήνης). Έτσι η επιφάνειά του ψήνεται κυριολεκτικά σε θερμοκρασία σχεδόν 1.000 βαθμών Κελσίου! Παρόλα αυτά διαθέτει μια εξωτική ατμόσφαιρα αποτελούμενη από νάτριο και κάλιο ή αεριώδες οξείδιο του τιτάνιου. Παρόλα αυτά όμως, κανένα από τα υλικά αυτά δεν μπορεί να εξηγήσει την «μαυρίλα» του TrΑS-2b. Ένας παρατηρητής θα έβλεπε τον πλανήτη σαν ένα κολοσσιαίο κάρβουνο κατάμαυρο μεν, αλλά που εκπέμπει μια ελαφριά κόκκινη φωτοβολία, λίγο πολύ σαν τις σπείρες μιας ηλεκτρικής θερμάστρας. Πιστεύεται πως ο TrΑS-2b είναι «παλιρροϊκά κλειδωμένος» στο άστρο του, όπως η Σελήνη με τη Γη. Αυτό σημαίνει ότι έχει μόνιμα στραμμένο το ένα του ημισφαίριο προς τον ήλιο του.

————————————————————————————————————————————

Το Περιδέραιο του Σύμπαντος
Μπορεί να υπάρχουν πλανήτες που μοιάζουν με κομμάτια κάρβουνο, υπάρχουν όμως κι άλλα ουράνια σώματα που μοιάζουν κυριολεκτικά με κοσμήματα! Ένα τιτάνιο «κολιέ» που λάμπει στο διάστημα αποτελεί τη νέα ανακάλυψη του ακούραστου Διαστημικού Τηλεσκοπίου Hubble το οποίο συνεχίζει να λειτουργεί επί 17 συναπτά έτη σε τροχιά. Το κοσμικό αντικείμενο, που ονομάστηκε καταλλήλως Νεφέλωμα του Περιδέραιου (Necklace Nebula), είναι ένα πρόσφατα ανακαλυφθέν πλανητικό νεφέλωμα (τεράστιο νέφος σκόνης και αερίων) αποτελούμενο από τα φωτεινά απομεινάρια ενός άστρου της κλάσης του δικού μας ήλιου. Το Νεφέλωμα του Περιδέραιου βρίσκεται σε απόσταση σχεδόν 15.000 ετών φωτός, στον αστερισμό του Τοξότη. Τα πλανητικά νεφελώματα σχηματίζονται όταν άστρα με μέγεθος παρόμοιο με τον ήλιο μας εξαντλούν το απόθεμα του υδρογόνου από το οποίο αποτελούνται. Τότε τα εξωτερικά στρώματα του άστρου διαστέλλονται και ψυχραίνουν με αποτέλεσμα να εκλύεται ένα τεράστιο νέφος σκόνης και αερίου. Η ακτινοβολία από το ετοιμοθάνατο άστρο ιονίζει το νέφος και το κάνει να φεγγοβολά. Η ονομασία “πλανητικό νεφέλωμα” είναι λίγο παραπλανητική γιατί το τελευταίο δεν έχει να κάνει με πλανήτες. Απλώς ο όρος αναφέρεται στην φαινομενική τους ομοιότητα με γιγάντιους πλανήτες, όταν είχαν πρωτοπαρατηρηθεί με τηλεσκόπια. Το Νεφέλωμα του Περιδέραιου αποτελείται από ένα μεγάλο δακτύλιο με διάμετρο πάνω από 19 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Οι πυκνοί όγκοι αερίου στην περιφέρεια του δακτύλιου μοιάζουν με πετράδια αυτού του κολοσσιαίου «κολιέ». Το νεφέλωμα έχει την επίσημη (και άκρως πεζή!) ονομασία PN G054.2-03.4. Στη θέση του υπήρχαν δυο άστρα μέχρι πριν από 10.000 χρόνια. Τότε το ένα διεστάλη ώσπου “καταβρόχθισε” το άλλο, το οποίο όμως συνέχισε να περιφέρεται μέσα στην πύρινη μάζα. Το αποτέλεσμα ήταν η αύξηση της περιστροφής του «καταβροχθιστή», ώσπου ένα μεγάλο μέρος της μάζας του εκτινάχθηκε στο διάστημα δημιουργώντας το “περιδέραιο”.

————————————————————————————————————————————

Περάσματα του ISS πάνω από την Αθήνα (17-24.8.2011).

Ευκαιρία για καλές θεάσεις του ISS
Είχαμε αναφερθεί και παλιότερα στις δυνατότητες θέασης του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS) στον ελληνικό ουρανό. Ένα πολύ χρήσιμο site που δίνει σχετικές πληροφορίες είναι το Heavens Above. Μπορείτε να διαλέξετε την τοποθεσία που βρίσκεστε και να δείτε ποιοι δορυφόροι περνούν στον ουρανό της και σε ποια ακριβώς στιγμή. Ο ISS αποτελεί ειδική περίπτωση αφού αποτελεί το λαμπρότερο δορυφόρο –μερικές φορές μάλιστα είναι λαμπρότερος και από την Αφροδίτη! Γίνεται ορατός σαν πολύ φωτεινό άστρο που κινείται με ταχύτητα αεροπλάνου στον ουρανό. Πιο κάτω παραθέτουμε ένα πίνακα με τις εμφανίσεις του ISS στον νυχτερινό ουρανό της Αθήνας τις επόμενες ημέρες. Ο ISS είναι τόσο λαμπρός που ακόμα και στον (ημιφωτισμένο) αθηναϊκό νυχτερινό ουρανό γίνεται καλά ορατός. Αρκεί να βρεθείτε σε μια ταράτσα ή, ακόμα καλύτερα, σε κάποιο ύψωμα. Τις επόμενες μέρες έχετε 6 ευκαιρίες να τον δείτε – και μάλιστα σε βολική ώρα, γιατί πολλές φορές ο ISS περνά στα… άγρια χαράματα. Θα επαναλάβουμε τις οδηγίες που είχαμε δώσει και παλιότερα σχετικά με την χρήση του πίνακα. Το μέγεθος φανερώνει τη λαμπρότητα του ISS (όσο πιο μεγάλος είναι ο αρνητικός αριθμός, τόσο πιο αυξημένη είναι). Το υψόμετρο είναι σε μοίρες (απλός κανόνας: τεντώστε το χέρι με σφιγμένη τη γροθιά. Το μέρος του ουρανού που καλύπτει η γροθιά είναι περίπου 10 μοίρες. Από τον ορίζοντα μέχρι το σημείο ακριβώς πάνω από το κεφάλι σας είναι 90 μοίρες). Αζιμούθιο είναι η γωνιακή απόσταση από μια κατεύθυνση του ορίζοντα. Παράδειγμα: για να δείτε τον ISS στο πέρασμα της 17ης Αυγούστου πρέπει να σταθείτε όρθιος, να στραφείτε προς τη Δύση (αζιμούθιο Δ) και να κοιτάξετε σε γωνιακό ύψος 10ο στις 21.17. Ο ISS θα ανέλθει σταδιακά σε ύψος 23ο σε Αζιμούθιο Βόρειο-Βορειοδυτικό και θα χαθεί στις 21.22 κατεβαίνοντας στις 10ο σε Αζιμούθιο Βόρειο-Βορειοανατολικό. Εντυπωσιάστε λοιπόν την παρέα σας δείχνοντάς της την κατάλληλη στιγμή το ανθρωποποίητο αυτό άστρο μέσα στο οποίο ζουν και εργάζονται έξι άνθρωποι.

————————————————————————————————————————————

Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr