Βελτίωση του διαδικτυακού αλφαβητισμού στην Ελλάδα

Η αδυναμία πρόσβασης και χρήσης των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) αποτελεί ολοένα και περισσότερο σημαντική μορφή κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού. Το εμμένον ψηφιακό χάσμα, ειδικά σε σχέση με τις κοινωνικά ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, επηρεάζει τη συνοχή και την ευημερία στην Ευρώπη και την Ελλάδα.

Στο πλαίσιο αυτό, η ηλεκτρονική ενσωμάτωση εξακολουθεί να αποτελεί κεντρική παράμετρο των πολιτικών επιλογών των επόμενων 5-10 χρόνων στην Ευρώπη και παγκοσμίως, για την αντιμετώπιση των προκλήσεων σχετικά με την «πράσινη Κοινωνία της Γνώσης».

Η ηλεκτρονική ενσωμάτωση των πολιτών είναι αναγκαία για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης, διότι εξασφαλίζει την ισότητα στην κοινωνία της γνώσης. Επομένως, είναι σημαντικό κάθε πολίτης που το επιθυμεί να έχει τη δυνατότητα πλήρους συμμετοχής στο ψηφιακό γίγνεσθαι, ανεξάρτητα από τα όποια ατομικά ή κοινωνικά μειονεκτήματά του.
Αποδεικνύεται ότι η υστέρηση στη χρήση του διαδικτύου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων. Όσο περισσότερο εξαπλώνονται οι χρήσεις των ΤΠΕ και υπηρεσιών ΤΠΕ, τόσο λιγότερο καταφέρνουν ορισμένα άτομα να ακολουθήσουν τις σχετικές εξελίξεις, κυρίως όσοι δεν αποτελούν μέρος του παραγωγικού δυναμικού ή έχουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, οι γυναίκες, οι διαμένοντες σε αγροτικές περιοχές, οι μεσήλικες και οι ηλικιωμένοι.

H ηλεκτρονική ενσωμάτωση αυτών των ειδικών ομάδων του πληθυσμού απαιτεί παρακολούθηση, σχεδιασμό και υλοποίηση στοχευμένων δράσεων. Η βελτίωση του διαδικτυακού αλφαβητισμού των πολιτών είναι κατά την άποψη του Παρατηρητηρίου για την ΚτΠ η πλέον επιτακτική και απαραίτητη προϋπόθεση για την περιφερειακή ανάπτυξη και την αξιοποίηση των υπό υλοποίηση ή υπό σχεδιασμό ευρυζωνικών υποδομών (π.χ. οπτικών ινών/FTTH ή VDSL) τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη.

Διαδικτυακός Αλφαβητισμός στην Ελλάδα και την Ευρώπη
Όπως παρατηρούμε, μόνο το 18,2% των Ελλήνων πολιτών διαθέτουν ικανοποιητικές (μέτριες ή υψηλές δεξιότητες) στη χρήση του διαδικτύου, συγκριτικά με το 31% που αντιστοιχεί στο μέσο όρο των χωρών μελών.

Διαφαίνεται βελτίωση στην Ελλάδα
Παρόλο που το επίπεδο διαδικτυακού αλφαβητισμού του γενικού πληθυσμού στην Ελλάδα υπολείπεται σημαντικά του μέσου όρου της ΕΕ27, για το σύνολο της υπό εξέταση περιόδου, η εξέλιξη του το ίδιο χρονικό διάστημα στο γενικό πληθυσμό της Ελλάδας αντικατοπτρίζει ρυθμούς βελτίωσης συγκρίσιμους με αυτούς της ΕΕ27. Μέσα σε 3 χρόνια υπήρξε αύξηση του ποσοστού των Ελλήνων πολιτών με ικανοποιητικές δεξιότητες κατά 9,3% και μείωση του ποσοστού των πολιτών χωρίς δεξιότητες κατά 7,7%. Το ποσοστό των Ελλήνων πολιτών με χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων παρέμεινε σχετικά σταθερό γύρω στο 10% (συγκεκριμένα 9% – 10,6%), ωστόσο το ποσοστό αυτό είναι περίπου το 1/3 του αντίστοιχου των Ευρωπαίων πολιτών με χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων, το οποίο κυμαίνεται γύρω στο 30%.

Διαδικτυακός αλφαβητισμός των ειδικών ομάδων πληθυσμού
Το επίπεδο διαδικτυακού αλφαβητισμού για κάθε ειδική ομάδα του πληθυσμού στην Ελλάδα αντικατοπτρίζει το ποσοστό των πολιτών με ικανοποιητικές διαδικτυακές δεξιότητες ανά ειδική ομάδα του πληθυσμού. Διαπιστώνουμε ότι μέσα σε 3 χρόνια υπάρχει βελτίωση του διαδικτυακού αλφαβητισμού σ’ όλες τις υπό εξέταση ομάδες, με εξαίρεση τους ηλικιωμένους (65-74 ετών) για τους οποίους το ποσοστό είναι ιδιαίτερα χαμηλό και παρέμεινε στάσιμο. Σημαντική βελτίωση κατά 12,6% παρατηρείται στο ποσοστό των ανέργων Ελλήνων πολιτών με ικανοποιητικές δεξιότητες στη χρήση διαδικτύου. Για τις υπόλοιπες κοινωνικές ομάδες η βελτίωση του ποσοστού των πολιτών με ικανοποιητικές δεξιότητες διαμορφώθηκε σε χαμηλότερα επίπεδα, μεταξύ 1,6% (για τους οικονομικά ανενεργούς πολίτες) και 7,1% (για τις γυναίκες) μέσα στην τριετία.

Από την εξέταση όμως του χάσματος διαδικτυακού αλφαβητισμού μεταξύ του γενικού πληθυσμού και των ειδικών ομάδων (internet literacy disparity) διαπιστώνουμε ότι στην Ελλάδα οι ειδικές ομάδες μπορούν να χωριστούν σε τρείς κατηγορίες ως προς το ρυθμό μείωσης του χάσματος (δηλαδή το ρυθμό σύγκλισης των διαδικτυακών δεξιοτήτων τους με αυτές του γενικού πληθυσμού) με την πάροδο του χρόνου.

– Το χάσμα διευρύνεται για τους ηλικιωμένους και για τα άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο.
– Το χάσμα παραμένει σχετικά σταθερό για τους οικονομικά ανενεργούς, τις γυναίκες και τους μεσήλικες.
– Το χάσμα μειώνεται για τους διαμένοντες σε αγροτικές περιοχές και για τους άνεργους πολίτες.

Η μείωση του χάσματος διαδικτυακού αλφαβητισμού για τους ανέργους εν μέρει μπορεί να οφείλεται στο ότι η ανεργία στην Ελλάδα πλήττει κυρίως τους νέους, που όμως είναι οι πλέον ψηφιακά εγγράμματοι πολίτες. Μπορεί επίσης να οφείλεται στην αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων κατάρτισης ανέργων του ΟΑΕΔ και άλλων φορέων τα τελευταία χρόνια.

Η μείωση του χάσματος για τους διαμένοντες σε αγροτικές περιοχές πιθανόν να οφείλεται στην πρόσφατη έντονη ανάπτυξη της ευρυζωνικότητας ειδικά στις αγροτικές περιοχές και κυρίως μέσω του έργου «Ανάπτυξη ευρυζωνικών υποδομών στην Ελληνική Περιφέρεια», ύψους €210 εκατ., με παράλληλη ενίσχυση της ζήτησης ευρυζωνικών υπηρεσιών.