Ενώ ξεκινά η πρώτη ρωσική διαπλανητική αποστολή που θα φέρει «χώμα» από δορυφόρο του Άρη, το πλήρωμα της πρώτης προσομοιωμένης αποστολής στον Κόκκινο Πλανήτη επέστρεψε στη Γη. Στο μεταξύ η Κίνα στρώνει το δρόμο για να αναδειχθεί σε διαστημική δύναμη. Οι επιστήμονες ανησυχούν για τους κινδύνους από αδέσποτους αστεροειδείς, ενώ ταυτόχρονα ψάχνουν για τα φώτα εξωγήινων πόλεων.
Διαβάστε τα προηγούμενα Space News Report.
————————————————————————————————————————————
Ρωσία και Κίνα μαζί στον Άρη
Αν όλα πάνε καλά σήμερα, 9 Νοεμβρίου, ένας πύραυλος Zenit-2 θα εκτοξεύσει τον πρώτο ρωσικό αυτόματο βολιστήρα πέρα από την τροχιά της Γης μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Εκτός του ότι θα είναι η πρώτη διαπλανητική αποστολή της μετακομμουνιστικής Ρωσίας, θα είναι και η πρώτη φορά που κινεζικής κατασκευής δορυφόρος θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τον Άρη. Η αποστολή Phobos-Grunt (Φόβος-Έδαφος) είναι αρκετά περίπλοκη. Ένα σκάφος μάζας 13,5 τόνων (στην οποία συμπεριλαμβάνεται και ο μάζας 115 kg κινεζικός αρειανός δορυφόρος αλλά και ένα μικρό πείραμα της αμερικανικής Planetary Society) θα ξεκινήσει ένα ταξίδι διάρκειας 33 μηνών προς τον Φόβο, τον μεγαλύτερο δορυφόρο του Άρη με αντικειμενικό σκοπό την προσεδάφιση, την συλλογή γεωλογικού δείγματος και την επιστροφή του στη Γη. Αυτόματη επαναφορά γεωλογικού δείγματος έχει επιτευχθεί τρεις φορές από την Σοβιετική Ένωση πριν τριάντα χρόνια (από τη Σελήνη) και μια φορά από την Ιαπωνία (χάρη στον βολιστήρα Hayabusha που έφερε στη Γη ψήγματα εδάφους από αστεροειδή). Η επιτυχία της φιλόδοξης αποστολής θα σημάνει πολλά για τη Ρωσία που επιθυμεί να αναβιώσει το εδώ και πολλά χρόνια ευρισκόμενο σε νάρκη πρόγραμμα διαπλανητικής εξερεύνησης. Το Phobos-Grunt διαθέτει 50 kg επιστημονικών διατάξεων για τη μελέτη του Φόβου. Το σκάφος θα φτάσει στον Άρη τον Οκτώβριο του 2012 και θα τεθεί σε μια περίπλοκη τροχιά η οποία θα του επιτρέψει να προσεδαφιστεί την άνοιξη του 2013. Η κάψουλα επαναφοράς του δείγματος αναμένεται να φτάσει στη Γη το καλοκαίρι του 2014. Αν όλα πάνε καλά, το πολυπόθητο έπαθλο θα είναι 200 γραμμάρια «εξωγήινου χώματος» το οποίο θα προσεδαφιστεί στο Καζαχστάν μέσα σε ειδική κάψουλα.
————————————————————————————————————————————
Επέστρεψαν στη Γη οι “Αρειοναύτες”
Και ενώ ο ρωσικός βολιστήρας ξεκινά για τον Άρη, ένα διεθνές πλήρωμα ολοκλήρωσε την πρώτη εικονική αποστολή στον Κόκκινο Πλανήτη. Έξι εθελοντές που είχαν κλειστεί σε ειδικές εγκαταστάσεις που προσομοίωναν το ταξίδι στον Άρη, την προσεδάφιση και την επιστροφή, ολοκλήρωσαν την «αποστολή» Mars 500 μετά από 17 μήνες απομόνωσης. Η αποστολή ξεκίνησε πριν από 520 ημέρες, στις 3 Ιουνίου 2010 στις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Βιοϊατρικών Προβλημάτων στη Μόσχα. Το εξαμελές «πλήρωμα» επέβαινε στο εικονικό «διαστημόπλοιο» και ακολούθησε πιστά τις διαδικασίες μιας πραγματικής αποστολής: πτήση στον Άρη, είσοδος σε τροχιά, προσεδάφιση, εξερεύνηση της επιφάνειας, άνοδος σε τροχιά, πτήση επιστροφής και άφιξη στη Γη. Στη διάρκεια της «πτήσης» πραγματοποιήθηκαν πάνω από 100 πειράματα σχετικά με τα προβλήματα μακροχρόνιων αποστολών στο βαθύ διάστημα. Για να προσομοιωθούν καλύτερα οι συνθήκες, οι επικοινωνίες του πληρώματος με τον έλεγχο αποστολής καθυστερούσαν επίτηδες ώστε να μιμηθούν την φυσική καθυστέρηση των σημάτων που οφείλεται στις μεγάλες διαπλανητικές αποστάσεις. Οι υπεύθυνοι της «αποστολής» λένε ότι το πλήρωμα (αποτελούμενο από 3 Ρώσους, έναν Κινέζο και 2 Ευρωπαίους) τα πήγε πολύ καλά και ότι διατήρησε το ομαδικό του πνεύμα παρά τις αντίξοες συνθήκες της απομόνωσης. Ωστόσο παρά τη δημοσιότητα που δόθηκε στο συμβάν, μια πραγματική επανδρωμένη αποστολή στον Κόκκινο Πλανήτη είναι μια πάρα πολύ μακρινή προοπτική. Αιτία το τεράστιο κόστος (σχεδόν μισο τρις δολάρια, σημαντικά μεγαλύτερο από το ελληνικό χρέος!) αλλά και η γενικότερη παράλυση της θέλησης για σημαντικούς διαστημικούς άθλους. Αρκεί να επισημάνουμε ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1960, στο αποκορύφωμα του πυρετού της «κούρσας του διαστήματος», η πρώτη επανδρωμένη πτήση στον Άρη σχεδιαζόταν για τα μέσα της δεκαετίας του 1980!
————————————————————————————————————————————
Τα φιλόδοξα σχέδια της Κίνας
Ωστόσο, παρότι Αμερική και Ρωσία μπορεί να αδιαφορούν, η νεοφερμένη στη διαστημική αρένα Κίνα, η οποία αποσκοπεί σε σημαντικά οφέλη «πρεστίζ» από την συμμετοχή στην αποστολή Phobos-Grunt, φιλοδοξεί να αναπτύξει γοργά τη διαστημική της βιομηχανία. Στον απόηχο της επιτυχημένης σύνδεσης του Shenzhou-8 με το Tiangong-1, με αποτέλεσμα τη δημιουργία του πυρήνα του κινεζικού διαστημικού σταθμού, ανακοινώθηκε πως η χώρα σκοπεύει να εκτοξεύσει 10-20 διαστημόπλοια μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, οι δαπάνες για το πρόγραμμα αυτό αναμένεται να ανέλθουν σε $47 δισεκ. ποσό που υπολείπεται κατά πολύ του αμερικανικού διαστημικού προϋπολογισμού της αντίστοιχης χρονικής περιόδου, αλλά το οποίο είναι σημαντικό. Ήδη υπάρχει διεθνής ζήτηση για κινεζικές διαστημικές υπηρεσίες, όπως πχ εκτόξευση δορυφόρων. Η διαστημική υποδομή έχει συμπεριληφθεί στις στρατηγικές νέες βιομηχανίες τις οποίες η κινεζική κυβέρνηση θα ενισχύσει ιδιαίτερα την επόμενη πενταετία. Όσον αφορά το επανδρωμένο της πρόγραμμα, αυτό εξελίσσεται σε τρεις φάσεις. Στην πρώτη, ο αστροναύτης Yang Liwei έγινε ο πρώτος Κινέζος στο διάστημα με το Shenzhou-5 το 2003. Στην ίδια φάση, δυο αστροναύτες έκαναν διαστημικό περίπατο στην αποστολή Shenzhou-7 Το 2008. Τώρα, στην δεύτερη φάση, η Κίνα εστιάζει την προσοχή της στις διαστημικές συζεύξεις –κάτι που πραγματοποιήθηκε την περασμένη βδομάδα με την σύνδεση Shenzhou-8 και Tiangong-1. Η φάση αυτή θα ολοκληρωθεί όταν η Κίνα εδραιώσει το διαστημικό της σταθμό γύρω στα 2016 με επισκέψεις αστροναυτών. Στην τρίτη φάση η Κίνα σχεδιάζει να αναπτύξει και να εκτοξεύσει πολλαπλά διαστημικά οχήματα με στόχο την συναρμολόγηση ενός επανδρωμένου σταθμού μάζας 60 τόνων ως το 2020. Από εκεί και ύστερα το μέλλον είναι άδηλο -ακόμα.
————————————————————————————————————————————
Προστατεύοντας τη Γη από “αδέσποτους” αστεροειδείς
Οι γήινοι μπορεί να εξερευνούν και εκμεταλλεύονται το διάστημα, αλλά ίσως κάποια στιγμή χρειαστεί να χρησιμοποιήσουν τη «διαστημική γνώση» τους για να υπερασπίσουν τη Γη. Όχι αναγκαστικά από εισβολή… εξωγήινων, αλλά από αδέσποτες μπίλιες του κοσμικού μπιλιάρδου. Η χτεσινή διέλευση του αστεροειδούς 2005 YU55 από τη γειτονιά της Γης (βλ. και το προηγούμενο Space News Report – https://techblog.gr/spacenews/space-news-report-02-11-2011/) υπενθύμισε τους κινδύνους που ενέχουν τέτοιες προσεγγίσεις. Ο αστεροειδής είχε το μέγεθος του Λυκαβηττού και πέρασε σε απόσταση μικρότερη από εκείνη της Σελήνης. Ο YU55 δεν μπορούσε φυσικά να απειλήσει τη Γη, αλλά στο μέλλον ίσως δεν σταθούμε τόσο τυχεροί. Η γεωλογική ιστορία του πλανήτη μας δείχνει ότι τέτοιες καταστροφικές πτώσεις έχουν συμβεί ουκ ολίγες φορές. Μια από αυτές μάλιστα θεωρείται ότι υπήρξε η αιτία για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων πριν 65 εκατομμύρια χρόνια. Οι δεινόσαυροι βέβαια μπορεί να μην ήξεραν τι τους περίμενε, ο άνθρωπος όμως ξέρει. Και ακόμα περισσότερο, ίσως διαθέτει και τα μέσα για αποτρέψει ένα τέτοιο γεγονός που θα σήμαινε την εξαφάνιση του πολιτισμού, αλλά και του ίδιου του ανθρώπου. Προς το παρόν η NASA χαρτογραφεί τους δυνητικά επικίνδυνους αστεροειδείς, αλλά θα πρέπει να υπάρξει ένα αποτελεσματικό σχέδιο δράσης αν ανακαλυφθεί πως κάποιος από αυτούς κατευθύνεται προς τη Γη. Όχι αναγκαστικά με λύσεις σαν κι αυτές που έχουμε δει σε ταινίες όπως το Armageddon –δηλαδή βομβαρδισμό με πυρηνικά. Υπάρχουν και πιο ήπιες μέθοδοι, όπως το «βαρυτικό τρακτέρ»: ένα ρομποτικό σκάφος πλησιάζει έναν απειλητικό αστεροειδή και ταξιδεύει μαζί του. Η ανεπαίσθητη βαρυτική έλξη του σκάφους θα επηρεάσει την τροχιά του αστεροειδούς σε βάθος χρόνου, κι έτσι θα τον εκτρέψει σε ακίνδυνη τροχιά. Αρκεί βέβαια το «απειλητικό βουνό» να έχει ανιχνευθεί αρκετά χρόνια πριν…
————————————————————————————————————————————
Τα Φώτα της (εξωγήινης) Πόλης
Πέρα όμως από τους κινδύνους του διαστήματος, υπάρχουν και πιο συναρπαστικές προοπτικές, όπως η έρευνα για εξωγήινους. Μέχρι τώρα οι αστρονόμοι έψαχναν τους ουρανούς για πιθανά ραδιοσήματα και υπερβραχείς παλμούς laser. Όμως σε μια νέα εργασία, οι αστρονόμοι Avi Loeb (Κέντρο Αστροφυσικής Harvard-Smithsonian) και Edwin Turner (Πανεπιστήμιο Princeton) προτείνουν μια νέα τεχνική: έρευνα για τα φώτα των πόλεων των εξωγήινων! Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι οι εξωγήινοι διαθέτουν πόλεις και τεχνητό φωτισμό. Οι δυο αστρονόμοι θεωρούν ότι κάτι τέτοιο είναι λογικό επειδή –κατά τη γνώμη τους- κάθε ευφυής ζωή που αναπτύχθηκε χάρη στο φως του κοντινού της άστρου-ήλιου μάλλον θα διαθέτει και τεχνητό φωτισμό τις ώρες της νύχτας. Όμως ακόμα και αν είναι έτσι, πόσο πιθανό θα ήταν να εντοπιστεί το φως μιας πόλης σε έναν μακρινό πλανήτη, όταν καλά-καλά δεν μπορούμε να δούμε καθαρά αυτούς τους πλανήτες; Ίσως να μην είναι τόσο δύσκολο όσο φαίνεται. Απλώς, το τεχνητό φως θα πρέπει να διαχωριστεί από τη λάμψη του άστρου-ήλιου του πλανήτη –κι αυτό μπορεί να γίνει ερευνώντας για μεταβολές του φωτός ενός εξωπλανήτη καθώς κινείται γύρω από τον ήλιο του. Ενώ κινείται, εμφανίζει φάσεις παρόμοιες με εκείνες της Σελήνης. Όταν είναι στη σκοτεινή του φάση, το νυχτερινό ημισφαίριο θα φαίνεται φωτεινότερο από το ημερήσιο. Αυτό προϋποθέτει βέβαια όργανα ακριβείας που θα μετρήσουν την απειροελάχιστη –αλλά χαρακτηριστική- διακύμανση του φωτός. Ο Loeb και Turner υπολογίζουν ότι τα καλύτερα υπάρχοντα τηλεσκόπια θα μπορούσαν να διακρίνουν το φως που παράγει μια μητρόπολη στο μέγεθος του Τόκιο από απόσταση ίση με εκείνη του Πλούτωνα. Η νέα αυτή μέθοδος έχει όμως πολύ δρόμο να διανύσει ακόμα.
————————————————————————————————————————————
Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr
Το κείμενο κατατοπιστικό και γλαφυρό, αλλά αυτό που κλέβει την παράσταση είναι τα βιντεάκια, ειδικά της προσομοίωσης των Κινέζων στο Φεγγάρι και αυτό με τους Εξωπλανήτες!
Keep up the good work!
Φίλε Κώστα, σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Στο youtube υπάρχει πραγματικός πακτωλός απο video σχεδόν πάνω σε κάθε θέμα, οπότε είναι ζήτημα ψαξίματος.
Πάρα πολύ όμορφο το κείμενο, όπως εξάλλου και κάθε φορά. Με αφορμή αυτό που έγινε πριν από λίγες μέρες και το αναφέρετε θέλω να ρωτήσω πόσες πιθανότητες έχει η γη στο μέλλον να χτυπηθεί από κάποιο “αδέσποτο” αστεροειδή. Πρέπει να ανησυχούμε; Σας ευχαριστώ πολύ.
Αυτή τη στιγμή έχουν “χαρτογραφηθεί” οι τροχιές των πιο επικίνδυνων τέτοιων σωμάτων συνεπώς ξέρουμε ότι δεν κινδυνεύουμε άμεσα. Ομως “ξεφεύγουν” τα μικρότερα, τα οποία παρόλα αυτά μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες καταστροφές. Ωστόσο υπάρχουν πολύ περισσότεροι λόγοι ανησυχίας για ένα σωρό άλλα καθημερινά πράγματα, παρά για πτώση αστεροειδούς!