Space News Report – 15.02.2012

Άσχημα τα νέα για την μη επανδρωμένη εξερεύνηση του Άρη, αφού ο Ομπάμα προτείνει σημαντική μείωση των κονδυλίων. Παρόλα αυτά η εξερεύνηση συνεχίζεται με ενδιαφέρουσες φωτογραφίες. Η Ιαπωνία βγάζει από τη ναφθαλίνη το επανδρωμένο της πρόγραμμα ενώ η Ευρώπη δρομολόγησε τον νέο της πύραυλο. Και, πολύ μακριά στο σύμπαν, ένας γαλαξίας νάνος καταβροχθίζει στα κρυφά το συνοδό του.

Διαβάστε τα προηγούμενα Space News Report.
————————————————————————————————————————————

“Τσεκούρι” στον προϋπολογισμό για την εξερεύνηση του Άρη
Κακά τα μαντάτα για το μέλλον της αμερικανικής μη επανδρωμένης εξερεύνησης του Κόκκινου Πλανήτη. Ο προϋπολογισμός του 2013 που πρότεινε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα για τη NASA την περασμένη Δευτέρα ανέρχεται στα $17,7 δις –παρουσιάζει δηλαδή μια μείωση της τάξης του 0,3% από εκείνον του περασμένου οικονομικού έτους. Αυτό μεταφράζεται σε μείωση $59 εκατ. αλλά υπάρχουν επί μέρους μεγαλύτερες μειώσεις. Η σημαντικότερη αφορά περικοπή $226 εκατ. από το πρόγραμμα εξερεύνησης του Άρη –κάτι που καθιστά πιθανότατη τη ματαίωση της προγραμματισμένης συνεργασίας με την Ευρώπη στο πλαίσιο της αποστολής ExoMars. Παρότι ο προϋπολογισμός δεν κατονόμαζε συγκεκριμένα την εν λόγω αποστολή –που αφορά μια τροχιακή άκατο το 2016 ακολουθούμενη από ένα ζευγάρι τροχοφόρα το 2018 και επιστροφή γεωλογικού δείγματος στη Γη μετά το 2020- οι περικοπές είναι δεδομένο ότι θα σημάνουν τον τερματισμό της συνεργασίας NASA-ESA (Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας). Η διμερής συμφωνία είχε γίνει το 2009 και στο πλαίσιό της, η NASA θα συνεισέφερε $1,4 δις στο πρόγραμμα ενώ η ESA $1,2 δις. Ωστόσο υπάρχουν και τα καλά νέα. Η πρόταση του προέδρου των ΗΠΑ περιλαμβάνει χρηματοδότηση για το εξελιγμένο διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb το οποίο πέρασε από συμπληγάδες πέρυσι. Το James Webb θα είναι το πιο ισχυρό διαστημικό τηλεσκόπιο του κόσμου, 100 φορές ισχυρότερο από τον προκάτοχό του, το Hubble, που άνοιξε νέα σύνορα στην αστρονομία. Η πρόταση περιλαμβάνει επίσης $3 δις για την ανάπτυξη πυραύλων και διαστημοπλοίων που θα μεταφέρουν την επόμενη «γενιά» αστροναυτών στο διάστημα μετά τον τερματισμό του προγράμματος των διαστημικών λεωφορείων. Οι περικοπές έρχονται σε μια περίοδο που ο Ομπάμα επιδιώκει την επανεκλογή του. Κάποιοι αναλυτές θεωρούν πάντως ότι η πρόταση έχει λίγες πιθανότητες να ψηφιστεί.

————————————————————————————————————————————

Η άκατος του Spirit απαθανατίζεται από αρειανή τροχιά
Και ενώ στη Γη η πρόγνωση για το πρόγραμμα εξερεύνησης του Άρη δεν είναι και τόσο ευνοϊκή, οι υπάρχοντες βολιστήρες εξακολουθούν να μελετούν τον Κόκκινο Πλανήτη. Το νεότερο εντυπωσιακό επίτευγμα είναι η πρώτη έγχρωμη φωτογράφηση από αρειανή τροχιά της ακάτου προσεδάφισης του ρομποτικού τροχοφόρου Spirit –που έχει σιγήσει εδώ και μήνες. Συγκεκριμένα, χάρη στην υψηλής ευκρίνειας κάμερα (HiRISE) του Mars Reconnaissance Orbiter της NASA, έγινε εφικτή η λήψη των σχετικών πλάνων στις 29 Ιανουαρίου. Το Spirit αποβιβάστηκε από την άκατο προσεδάφισης τον Ιανουάριο του 2004 και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της εξάχρονης ζωής του περιπλανώμενο σε μια λοφώδη περιοχή πέντε χιλιόμετρα ανατολικότερα. Ακόμα ένα πλάνο που ελήφθη από την κάμερα HiRISE στις 26 Ιανουαρίου, δείχνει το Phoenix Mars Lander της NASA και την περιβάλλουσα περιοχή στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη του Άρη. Το Phoenix προσεδαφίστηκε στην πολική περιοχή το 2008 και σίγησε όταν «ξέμεινε» από ηλιακή ενέργεια με την έλευση του πρώτου αρειανού χειμώνα. Η πρώτη εικόνα δείχνει την άκατο προσεδάφισης του Spirit σαν μικρή, λαμπρή κηλίδα νοτιοδυτικά του κρατήρα Boneville. Παλιότερες τροχιακές φωτογραφίες της HiRISE έχουν απεικονίσει το ίδιο το ρόβερ Spirit αλλά όλες αυτές ήταν ασπρόμαυρες. Παρότι ούτε το Spirit ούτε το Phoenix βρίσκονται πια «εν ζωή», τα επιστημονικά δεδομένα που μετάδωσαν στη Γη εξακολουθούν να αναλύονται αποκαλύπτοντας πολύτιμες πληροφορίες για τον Άρη. Το Mars Reconnaissance Orbiter εξερευνά τον Άρη με έξι επιστημονικά όργανα από το 2006. Συνεχίζοντας την αποστολή του, το σκάφος συνεχίζει να μεταδίδει δεδομένα για το περιβάλλον του πλανήτη και το πώς ο άνεμος, οι μετεωρικές πτώσεις και ο εποχιακός πάγος επηρεάζουν την επιφάνεια του πλανήτη. Είναι χαρακτηριστικό ότι η αποστολή έχει μεταδώσει περισσότερα στοιχεία για τον Άρη απ’ όσο όλες μαζί οι προηγούμενες αποστολές.

————————————————————————————————————————————

Η Ιαπωνία σχεδιάζει επανδρωμένες πτήσεις
Και στο μεταξύ η Ιαπωνία, η χώρα που κάποτε θεωρείτο δυνητικά ισχυρότατη ανερχόμενη διαστημική δύναμη, επανεξετάζει το πρόγραμμα επανδρωμένων πτήσεων που έχει εγκαταλείψει εδώ και πολλά χρόνια. Συγκεκριμένα, η Ιαπωνική Διαστημική Υπηρεσία (JAXA) ασκεί πιέσεις για την ανάπτυξη μιας επανδρωμένης κάψουλας προτείνοντας τροποποιήσεις στο όχημα HTV που χρησιμοποιείται ήδη για μεταφορά φορτίου στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Αν οι προτάσεις γίνουν δεκτές από την ιαπωνική κυβέρνηση, η ανάπτυξη του σκάφους θα γίνει σταδιακά. Η Ιαπωνία έχει ήδη επιδείξει ότι το HTV μπορεί να μεταφέρει φορτία και πειραματικές διατάξεις στον ISS. Η κάψουλα είναι αναλώσιμη, αλλά το επόμενο βήμα θα αφορά ανάπτυξη μιας κάψουλας με δυνατότητα επιστροφής για επαναφορά εξοπλισμού στη Γη. Η JAXA σχεδιάζει να εκτοξεύσει επτά HTV στο πλαίσιο υποστήριξης του ISS ως το 2016. Ήδη δυο HTV έχουν πετάξει με επιτυχία το 2009 και το 2011 ενώ θα ακολουθήσουν άλλα πέντε με ρυθμό μια εκτόξευση ετησίως. Η τροποποιημένη επανδρωμένη εκδοχή του HTV θα μπορούσε να μεταφέρει Ιάπωνες αστροναύτες με ορίζοντα το 2025. Όμως η πρόταση πρέπει να διανύσει μεγάλο και δύσκολο δρόμο μέχρι να υλοποιηθεί. Ο προσανατολισμός των δαπανών της Ιαπωνίας έχει αλλάξει μετά τον τρομακτικό σεισμό και το τσουνάμι του περασμένου Μαρτίου και τα κονδύλια είναι δυσεύρετα. Προς το παρόν η JAXA σκοπεύει να εκτοξεύσει το πρώτο HTV-R –δηλαδή την εκδοχή με την ανακτώμενη κάψουλα- κάποια στιγμή ως το 2018. Η κάψουλα αυτή θα επαναφέρει στη Γη 1,5 τόνο εξοπλισμού από τον ISS. Στη δεκαετία του 1980 η Ιαπωνία είχε στα σκαριά ένα επανδρωμένο μίνι-διαστημοπλάνο, το HOPE, αλλά μετά την τραγωδία του Challenger, το πρόγραμμα τερματίστηκε –όπως και το αντίστοιχο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Hermes- όταν έγινε αντιληπτό ότι τα επαναχρησιμοποιούμενα διαστημοπλάνα δεν ήταν ούτε τόσο φθηνά, ούτε τόσο ασφαλή.

————————————————————————————————————————————

Επιτυχημένη η παρθενική εκτόξευση του Vega
Την περασμένη Δευτέρα, η Ευρώπη απέκτησε ένα νέο πυραυλικό φορέα που θα ενισχύσει το εμπορικό της «διαστημικό οπλοστάσιο». Ο «ελαφρών βαρών» πυραυλικός φορέας Vega εκτοξεύτηκε με επιτυχία από την εξέδρα του, από το Kourou της Γαλλικής Γουιάνας και μετά από 55 λεπτά εξαπέλυσε το δορυφόρο LARES. Η ανάπτυξη του Vega χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA) προκειμένου η Γηραιά Ήπειρος να αποκτήσει ένα μερίδιο της «πίτας» της αγοράς εκτόξευσης μικρών δορυφόρων στην οποία μέχρι σήμερα η Ρωσία κατέχει τη μερίδα του λέοντος (χρησιμοποιώντας πυραύλους που έχουν προέλθει από τροποποίηση βαλλιστικών διηπειρωτικών βλημάτων που κάποτε στόχευαν τις πόλεις της Δύσης). Παρότι ο Vega διαθέτει τρεις ορόφους με κινητήρες στερεού προωθητικού οι οποίοι αναπτύχθηκαν στην Ευρώπη, ο κινητήρας του τέταρτου ορόφου του σχεδιάστηκε σε συνεργασία με την ουκρανική KB Yuzhnoe –κάτι που συνδέει τον ευρωπαϊκό πύραυλο με τη σοβιετική τεχνολογική «κληρονομιά». Ο Vega θα επιχειρεί πλέον σε συνδυασμό με τον «βαρέων βαρών» Ariane-5 και τον ρωσικό Soyuz από το νοτιοαμερικανικό κέντρο εκτοξεύσεων. Και με την επιτυχημένη εισαγωγή του Vega σε υπηρεσία, η Ευρώπη κατέχει πλέον πυραύλους που καλύπτουν όλο το φάσμα των αναγκών σε εκτοξεύσεις –από μικρά επιστημονικά φορτία μέχρι βαρείς τηλεπικοινωνιακούς και άλλους δορυφόρους αλλά και οχήματα που ανεφοδιάζουν τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Ο Vega μπορεί να εκτοξεύει φορτία από 300 έως 2500 χιλιόγραμμα σε τροχιές από ισημερινή μέχρι ηλιοσύγχρονη (ο δορυφόρος περνά πάνω από το ίδιο σημείο της Γης την ίδια ώρα κάθε μέρα). Η ανάπτυξη του Vega ξεκίνησε το 2003 και επτά κράτη-μέλη της ESA συνεισέφεραν στο πρόγραμμα –το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ολλανδία, η Ισπανία, η Σουηδία και η Ελβετία.

————————————————————————————————————————————

Ένας γαλαξίας-νάνος “καταβροχθίζει” άστρα στα κρυφά…
Και μια αστρονομική είδηση συμπληρώνει το forum της διαστημικής ενημέρωσης αυτής της εβδομάδας. Νέα πλάνα ενός κοντινού γαλαξία-νάνου αποκαλύπτουν ένα πυκνό «χείμαρρο» άστρων στις εξώτερες περιοχές του, ο οποίος αποτελεί το απομεινάρι ενός ακόμα μικρότερου γαλαξία-δορυφόρου ο οποίος βρίσκεται στη φάση συγχώνευσης. Ο γαλαξίας-νάνος, γνωστός με την ονομασία NGC 4449, είναι ο μικρότερος γαλαξίας που έχει ανακαλυφθεί μέχρι στιγμής ο οποίος συνοδεύεται από τέτοιο «αστρικό χείμαρρο» που έχει ταυτοποιηθεί και μελετηθεί ενδελεχώς. Η συγχώνευση αυτή είναι ο κλασικός τρόπος με τον οποίο οι γαλαξίες αυξάνονται σε μέγεθος. Ο κεντρικός, «αδηφάγος» γαλαξίας, θα «καταπιεί» τελικά ολόκληρο το γαλαξία δορυφόρο, ενσωματώνοντας τα άστρα του τελευταίου στη δομή του. Σύμφωνα με τις κρατούσες κοσμολογικές θεωρίες, οι μεγάλοι γαλαξίες προήλθαν από απορρόφηση μικρότερων «προγόνων» τους μέσω μιας ιεραρχικής διαδικασίας συγχωνεύσεων. Μέχρι σήμερα οι αστρονόμοι έχουν παρατηρήσει πολλά παραδείγματα γαλαξιακών συγχωνεύσεων μεγάλων γαλαξιών, αλλά οι συγχωνεύσεις γαλαξιών-νάνων ήταν δυσεύρετες. Ο γαλαξίας NGC 4449 απέχει 12,5 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη και αποτελεί μέλος ενός γαλαξιακού σμήνους στον αστερισμό των Θηρευτικών Κυνών –ενός αμυδρού και μικρού αστερισμού που βρίσκεται αριστερότερα της «ουράς» της Μεγάλης Άρκτου. Σε ό,τι αφορά το μέγεθος και τη μορφολογία, ο NGC 4449 είναι παρόμοιος με το Μεγάλο Μαγγελανικό Νέφος, έναν από τους δορυφόρους του δικού μας Γαλαξία (ο οποίος είναι ορατός μόνο από το Νότιο Ημισφαίριο). Οι επιστήμονες που μελέτησαν την συγχώνευση, την ονόμασαν «Κρυφή Συγχώνευση» (stealth merger) επειδή ο απορροφώμενος γαλαξίας είναι σχεδόν αόρατος με συμβατικά μέσα, αλλά παρόλα αυτά ασκεί αξιοσημείωτη επίδραση στον «γαλαξία καταβροχθιστή». Η συγχώνευση αυτή είναι ίσως υπεύθυνη για την σημαντική έξαρση δημιουργίας άστρων που έχει παρατηρηθεί στον τελευταίο.

————————————————————————————————————————————

Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr