Τις τελευταίες 48 ώρες ένα «διαστημικό σκουπίδι» απείλησε τους αστροναύτες του Διαστημικού Σταθμού ενώ ένας μικρός αστεροειδής πέρασε ξυστά από την ατμόσφαιρα της Γης. Στο μεταξύ οι επιστήμονες μελετούν τον υπόγειο ωκεανό του Εγκέλαδου, τις φλόγες του Μπετελγκέζ και αναμένουν με αγωνία την άφιξη της Αυγής στην Εστία.
Διαβάστε τα προηγούμενα Space News Report.
————————————————————————————————————————————
Παρά τρίχα σύγκρουση με “διαστημικό σκουπίδι”
Την Τρίτη 28 Ιουνίου, στις 14.08 ώρα Ελλάδας, ένα διαστημικό συντρίμμι πέρασε επικίνδυνα κοντά από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Η «στενή επαφή» ανάγκασε τους 6 αστροναύτες που αποτελούν το πλήρωμά του να καταφύγουν (προληπτικά) σε δυο Soyuz που είναι συνδεδεμένα με τη διαστημική πλατφόρμα. Το ανεξακρίβωτης ταυτότητας διαστημικό συντρίμμι (από τις χιλιάδες που περιφέρονται γύρω από τη Γη ως αποτελέσματα διασπάσεων ή συγκρούσεων δορυφόρων και πυραύλων) πέρασε σε απόσταση 260 μέτρων από τον ISS –κάτι που σήμαινε ότι υπήρχε μια μικρή αλλά απτή πιθανότητα σύγκρουσης με τον σταθμό. Στην περίπτωση αυτή θα υπήρχε ρήξη του κύτους και αποσυμπίεση, η οποία ίσως να έθετε σε κίνδυνο τη ζωή των αστροναυτών. Το 6μελές πλήρωμα πήρε το πράσινο φως από τον Έλεγχο Αποστολής να εξέλθει από τα καταφύγιά του μισή ώρα μετά. Αν η NASA είχε έγκαιρη προειδοποίηση του κινδύνου, ο ISS θα είχε μανουβράρει και μετακινηθεί σε διαφορετική τροχιά μέσω πυροδότησης των κινητήρων των συνδεδεμένων σε αυτόν διαστημοπλοίων. Στην χειρότερη περίπτωση, οι αστροναύτες θα χρησιμοποιούσαν τα Soyuz στα οποία είχαν καταφύγει για να επιστρέψουν εσπευσμένα στη Γη. Η τελευταία φορά που αστροναύτες του ISS αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε Soyuz ήταν το Μάρτιο του 2009. Το περιστατικό καταδεικνύει τη σοβαρότητα του προβλήματος των «διαστημικών σκουπιδιών» ο πληθυσμός των οποίων έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια λόγω της αυξημένης «κίνησης» σε χαμηλή τροχιά. Οι έξι αστροναύτες του ISS (τρεις Ρώσοι, δυο Αμερικανοί και ένας Ιάπωνας) θα παραμείνουν ακόμα 5-6 μήνες σε τροχιά ενώ σε λίγες μέρες θα υποδεχτούν το διαστημικό λεωφορείο Atlantis που ξεκινά την αποστολή του στον ISS στις 8 Ιουλίου.
————————————————————————————————————————————
Ένας περαστικός… γεωξύστης!
Τα ξημερώματα (ώρα Ελλάδας) της Δευτέρας 27 Ιουνίου, ένας διαστημικός βράχος πέρασε «ξυστά» από τη Γη προτού ξαναγυρίσει πάλι στη διαστημική άβυσσο. Ήταν ο αστεροειδής 2011MD, ένας βράχος μεγάλος σαν πολυκατοικία, ο οποίος πέρασε σε ύψος 12.000 χλμ πάνω από τις ακτές της Ανταρκτικής. Η απόσταση μπορεί να μοιάζει μεγάλη, αλλά είναι ελάχιστη σύμφωνα με τα κοσμικά δεδομένα. Ο αστεροειδής 2011MD ανακαλύφθηκε μόλις στις 22 Ιουνίου από το ρομποτικό τηλεσκόπιο LINEAR στο Νέο Μεξικό, μια ειδική διάταξη που εντοπίζει Εγγύς της Γης Αστεροειδείς (Near Earth Asteroids – NEAs). Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το μέγεθος του διαστημικού βράχου ήταν 9-30 μ. Η «στενή επαφή» αυτή δεν ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Σύμφωνα με τους αστροφυσικούς, ένα αντικείμενο τέτοιου μεγέθους περνά σε τόσο κοντινή απόσταση από τη Γη κάθε 6 περίπου χρόνια. Με βάση τις παραμέτρους της τροχιάς του, ο 2011MD δεν υπήρχε περίπτωση να πέσει στη Γη (ακόμα και αν εισερχόταν στην ατμόσφαιρα θα καιγόταν σε αυτή αφού ήταν πολύ μικρός), αλλά αποτέλεσε καλό στόχο για μελέτη. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν υπάρχει περίπτωση να πέσει κάποιο άλλο «διαστημικό βουνό» στο μέλλον. Δυστυχώς, σύμφωνα με τους νόμους των πιθανοτήτων, μια τέτοια σύγκρουση δεν είναι θέμα του «εάν» αλλά του «πότε». Στις 8 Νοεμβρίου, ένας δυνητικά επικίνδυνος αστεροειδής, ο 2005 YU55 θα πλησιάσει τον πλανήτη μας στα 300.000 χλμ. Ο 2005 YU55 έχει διάμετρο 400 μέτρων, ζυγίζει 50 εκατομμύρια τόνους και σύμφωνα με τους επιστήμονες είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος διαστημικό σώμα που έχει πλησιάσει σε τόσο κοντινή απόσταση τη Γη. Σε περίπτωση που πέσει θα αφανίσει τα πάντα σε μια περιοχή μεγάλη όσο η μισή Πελοπόννησος!
————————————————————————————————————————————
Ο αλμυρός ωκεανός του Εγκέλαδου
Οι ανακαλύψεις του Cassini, που περιπλανιέται στο σύστημα του πλανήτη Κρόνου εδώ και εφτά χρόνια, δεν έχουν τελειωμό. Τα δεδομένα που έχει συλλέξει (και εξακολουθεί να συλλέγει) αποτελούν ανεκτίμητη παρακαταθήκη από την οποία εξάγονται νέες γνώσεις. Σύμφωνα με μια νέα μελέτη των στοιχείων, o Εγκέλαδος, ένας μικρός παγωμένος δορυφόρος του Κρόνου, επιβεβαιώνονται οι παλιότερες παρατηρήσεις σύμφωνα με τις οποίες υπάρχει ένας ωκεανός κάτω από το παχύ στρώμα των επιφανειακών πάγων. Σύμφωνα με τις νέες εκτιμήσεις, ο ωκεανός είναι αλμυρός! Γερμανοί επιστήμονες επικέντρωσαν την προσοχή τους στα υλικά που εκτοξεύουν οι πίδακες (γκέιζερ) του Εγκέλαδου και διαπίστωσαν ότι τα εκτινασσόμενα σωματίδια είναι πλούσια σε αλάτι. Το αλμυρό νερό βρίσκεται μάλλον σε βάθος 80 χιλιομέτρων κάτω από την παγωμένη επιφάνεια του δορυφόρου. Πιθανολογείται ότι το αλάτι προέρχεται από πετρώματα που διαλύονται στο νερό. Το νερό βρίσκεται σε υγρή μορφή επειδή ο Εγκέλαδος είναι γεωλογικά ενεργός κόσμος. Οι νέες ανακαλύψεις σημαίνουν ότι αυξάνονται οι πιθανότητες ύπαρξης μορφών ζωής αφού η αλατότητα (σε φυσιολογικά επίπεδα) βοηθά στην ανάπτυξη της ζωής. Ο Εγκέλαδος είναι μια σφαίρα από πάγο διαμέτρου 500 χλμ. Ο πάγος αντανακλά τόσο πολύ το φως, που ο μικρός δορυφόρος αποτελεί το πλέον ανακλαστικό σώμα του ηλιακού μας συστήματος. Τα νέα στοιχεία κάνουν τον Εγκέλαδο να μοιάζει με τον δορυφόρο του Δία, Ευρώπη (που διαθέτει κι αυτή υπόγειο ωκεανό) και ανεβάζουν την σπουδαιότητά του ως στόχου μελλοντικής διαστημικής αποστολής. Ήδη έχει προταθεί η αποστολή στην Ευρώπη μιας ακάτου προσεδάφισης η οποία θα διαθέτει ένα ειδικό βολιστήρα που θα διεισδύσει στους πάγους και θα φτάσει στον υπόγειο ωκεανό για να τον εξερευνήσει.
————————————————————————————————————————————
Η Αυγή πλησιάζει την Εστία
Το διαστημόπλοιο Dawn (Αυγή) της NASA βρίσκεται στην τελική ευθεία για την εκτεταμένη επίσκεψή του στην Εστία, το δεύτερο μεγαλύτερο σώμα της ζώνης των αστεροειδών. Αν όλα πάνε καλά, το Dawn θα τεθεί σε τροχιά γύρω από την Εστία στις 16 Ιουλίου και από τις αρχές Αυγούστου θα αρχίσει να συλλέγει επιστημονικά δεδομένα. Η Εστία έχει διάμετρο 530 χλμ και θεωρείται ως πηγή πολλών από τους μετεωρίτες που πέφτουν στη Γη. Έχοντας διανύσει σχεδόν 2,7 δισεκ. χλμ μέσα σε 4 χρόνια, το Dawn –που προωθείται με ιοντικούς κινητήρες- θα τεθεί σε τροχιά γύρω από την Εστία, που την εποχή αυτή απέχει 188 εκατ. χλμ από τη Γη. Οι επιστήμονες αναμένουν με αγωνία τα πρώτα στοιχεία και κοντινές φωτογραφίες της Εστίας, αφού η επιφανειακή σύσταση και τοπογραφία του αστεροειδούς αποτελούν αινίγματα. Στην αρχική, αναγνωριστική, φάση της αποστολής του, το Dawn θα τραβήξει πανοραμικά πλάνα του αστεροειδούς στο ορατό φάσμα αλλά και σε άλλα μήκη κύματος, από ύψος 2.700 χλμ. Κατόπιν θα κινηθεί σε τροχιά ύψους 680 χλμ προκειμένου να χαρτογραφήσει λεπτομερώς την Εστία και να συλλέξει στοιχεία για την τοπογραφία, την επιφανειακή σύνθεση και τις θερμικές ιδιότητες της επιφάνειας. Τέλος θα κινηθεί σε χαμηλή (ύψους 200 χλμ) τροχιά για να μελετήσει ενδελεχέστερα τον αστεροειδή και το εσωτερικό του. Η αποστολή θα διαρκέσει ένα χρόνο. Κατόπιν το Dawn θα βάλει πλώρη για την Δήμητρα, το μεγαλύτερο αστεροειδή (ο οποίος τώρα χαρακτηρίζεται ως νάνος πλανήτη). Η άφιξη στη Δήμητρα προβλέπεται για το 2015.
————————————————————————————————————————————
Οι φλόγες του Μπετελγκέζ
Χρησιμοποιώντας το όργανο VISIR του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου (VLT) του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου (ESO), οι αστρονόμοι κατάφεραν να φωτογραφήσουν ένα περίπλοκο και πολύ λαμπρό νεφέλωμα που περιβάλλει το άστρο-υπεργίγαντα Μπετελγκέζ με περισσότερες λεπτομέρειες από ποτέ άλλοτε. Το νεφέλωμα, που μοιάζει με φλόγες οι οποίες αναδίδονται από το άστρο, σχηματίζεται καθώς ο κολοσσιαίων διαστάσεων Μπετελγκέζ εκτινάσσει ύλη στο διάστημα. Ο Μπετελγκέζ είναι ένας ερυθρός υπεργίγαντας στον αστερισμό του Ωρίωνα, και ένα από τα λαμπρότερα άστρα του ουρανού (την εποχή αυτή είναι αόρατος από την Ελλάδα, είναι όμως θαυμάσια ορατός το χειμώνα). Επιπλέον είναι και ένα από τα μεγαλύτερα γνωστά άστρα. Αν βρισκόταν στη θέση του Ήλιου, η επιφάνειά του θα βρισκόταν πέρα από την τροχιά του Δία –έχει δηλαδή διάμετρο πάνω από τεσσεράμιση φορές την απόσταση Γης-Ήλιου! Οι εικόνες του VLT δείχνουν το νεφέλωμα που περιβάλλει τον Μπετελγκέζ, το οποίο είναι πολύ μεγαλύτερο από τον υπεργίγαντα, και φτάνει σε απόσταση 60 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από την επιφάνεια του άστρου (400 φορές η απόσταση Γης-Ήλιου, ή αλλιώς 55 ώρες φωτός). Κόκκινοι υπεργίγαντες σαν τον Μπετελγκέζ αποτελούν ένα από τα τελικά στάδια της ζωής ενός ογκώδους άστρου. Στη φάση αυτή το άστρο αυξάνεται απότομα σε μέγεθος και εκτινάσσει τεράστιες ποσότητες ύλης στο διάστημα. Αν οι εκτιμήσεις των αστροφυσικών είναι ορθές, ο Μπετελγκέζ αναμένεται να εκραγεί δημιουργώντας την λαμπρότερη σουπερνόβα που έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα και μετά να αφήσει στη θέση του ένα άστρο νετρονίων διαμέτρου μόλις 20 χλμ. Η σουπερνόβα αυτή αναμένεται να συμβεί κάποια στιγμή μέσα στο επόμενο… ένα εκατομμύριο χρόνια.
————————————————————————————————————————————
Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr
Κύριε Βέμπο πολύ ωραίο το άρθρο σας όπως πάντα. Θέλω να κάνω μία ερώτηση απλώς.
Όπως λέτε στο άρθρο σας το ρομποτικό τηλεσκόπιο LINEAR στο Νέο Μεξικό, μια ειδική διάταξη που εντοπίζει Εγγύς της Γης Αστεροειδείς (Near Earth Asteroids – NEAs) εντόπισε το συγκεκριμένο μετεωρίτη 2011MD πέντε μέρες πριν περάσει δίπλα από τη γη. Πως είναι δυνατόν να ξέρουμε μόνο πέντε μέρες νωρίτερα τη τροχιά του ενώ ξέρουμε και βλέπουμε τροχιές αστεροειδών και άλλων σωμάτων τις οποίες και υπολογίζουμε για εκατοντάδες χρόνια;
Σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Οι τροχιές των μεγάλων αστεροειδών ειναι ευκολότερο να παρακολουθηθούν επειδή ειναι πολύ λιγότερο χαοτικές και απρόβλεπτες απο εκείνες των μικρών “βράχων” οι οποίοι πολλές φορές δεν εντοπίζονται καν παρά μόνο την τελευταία στιγμή.