Space News Report – 17.05.2011

Με την εκτόξευση του Endeavour σχεδόν πέφτει η αυλαία για το πρόγραμμα των διαστημικών λεωφορείων –αλλά οι Ινδοί σχεδιάζουν μια δική τους μικρότερη εκδοχή. Στο μεταξύ το Opportunity συνεχίζει να περιπλανιέται στην έρημο του Άρη, ενώ οι αστρονόμοι ανακαλύπτουν τον πρώτο εξωπλανήτη που πληροί τις προδιαγραφές για φιλοξενεί εξωγήινη ζωή και περιγράφουν έναν παράξενο παγωμένο κόσμο στις παρυφές του δικού μας Ηλιακού Συστήματος.

————————————————————————————————————————————

Τίτλοι τέλους για το Endeavour
Το διαστημικό λεωφορείο Endeavour εκτοξεύτηκε τελικά στις 16 Μαΐου, μετά από απανωτές αναβολές λόγω τεχνικών και άλλων προβλημάτων με προορισμό τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) στο πλαίσιο της STS-134, της προτελευταίας πτήσης του διαστημικού προγράμματος. Αυτή είναι και η τελευταία αποστολή του Endeavour που τερματίζει «ευδοκίμως» την καριέρα του έχοντας εκτοξευτεί συνολικά 25 φορές από το 1992. Στο εξαμελές πλήρωμα των αστροναυτών συμπεριλαμβάνεται και ο Ιταλός Roberto Vittori, ενώ το Endeavour μεταφέρει μια πολύ σημαντική πειραματική διάταξη με την οποία θα ερευνηθεί η προέλευση του σύμπαντος. Στη διάρκεια της 16ήμερης αποστολής θα πραγματοποιηθούν και τέσσερις διαστημικοί περίπατοι. Ένα καθόλου ευκαταφρόνητο πλήθος που ανερχόταν σε 500.000 άτομα παρακολούθησε την εκτόξευση από το Διαστημικό Κέντρο Kennedy στην Φλόριντα. Η αποστολή STS-134 επρόκειτο να ξεκινήσει στις 29 Απριλίου αλλά ένα τεχνικό πρόβλημα ανάγκασε τους τεχνικούς της NASA να προβούν σε εξονυχιστικούς ελέγχους πριν δώσουν το «πράσινο φως». Το Endeavour θα συνδεθεί με τον ISS σήμερα Τετάρτη, στις 12.15 πμ ώρα Ελλάδας. Η πειραματική διάταξη Μαγνητικός Φασματογράφος Άλφα-2 θα μεταφερθεί στον ISS και θα παραμείνει εκεί ερευνώντας το σύμπαν για ίχνη σκοτεινής ύλης και αντιύλης όλη την επόμενη δεκαετία. Η τελευταία αποστολή διαστημικού λεωφορείου έχει προγραμματιστεί για τον επόμενο μήνα.

————————————————————————————————————————————

Ινδικό διαστημικό λεωφορείο;
Ενώ οι τίτλοι τέλους πέφτουν για το διαστημικό λεωφορείο και το μέλλον του επανδρωμένου αμερικανικού προγράμματος είναι άδηλο, άλλες χώρες βρίσκονται ακόμα στην αρχή. Μια από αυτές είναι η Ινδία, η οποία έχει στα σκαριά ένα πρόγραμμα επανδρωμένων εκτοξεύσεων και ευελπιστεί να αποστείλει άνθρωπο στο διάστημα μέχρι το 2016 (αν και το πιθανότερο είναι να τα καταφέρει μετά το 2020). Η Ινδία είναι ανερχόμενη περιφερειακή δύναμη, άμεση ανταγωνίστρια της Κίνας τόσο στο οικονομικό, όσο και στο τεχνολογικό επίπεδο και έχει μεγάλες διαστημικές φιλοδοξίες. Διαθέτει εγχώρια κατασκευασθέντες πυραυλικούς φορείς και δορυφόρους. Έχει αποστείλει επίσης έναν μη επανδρωμένο βολιστήρα (Chandrayaan I) στη Σελήνη και έχει βλέψεις για άλλους. Έτσι δεν αποτέλεσε ιδιαίτερη έκπληξη η δήλωση του διευθυντή του Διαστημικού Κέντρου Vikram Sarabhai (VSSC), στις 12 Μαΐου, ότι Ινδοί επιστήμονες σχεδιάζουν ένα επαναχρησιμοποιούμενο διαστημικό σκάφος με ορίζοντα εκτόξευσης το 2030. Πρόκειται για το πτερυγοφόρο Όχημα Επίδειξης Τεχνολογίας Επαναχρησιμοποιούμενης Εκτόξυσης (RLV-TD) που θα δώσει στην Ινδία μεγάλο πλεονέκτημα στη διαστημική τεχνολογία, αφού καμία χώρα εκτός των ΗΠΑ δεν έχει εκτοξεύσει ποτέ επαναχρησιμοποιούμενο όχημα εκτόξευσης δορυφόρων. Παράλληλα η Ινδία ετοιμάζει την επόμενη αποστολή στη Σελήνη (Chandrayan-II), η οποία θα ξεκινήσει το 2013 και αφορά προσσελήνωση αυτόματης πλατφόρμας και αποβίβαση ρομποτικού οχήματος. Το πρόγραμμα γίνεται σε συνεργασία με τη Ρωσία που έχει ήδη καταφέρει να πραγματοποιήσει το ίδιο επίτευγμα ήδη από το 1970.

————————————————————————————————————————————

Το Opportunity συνεχίζει ακούραστο
Στο μεταξύ, στον πλανήτη Άρη, το αμερικανικό αυτόματο όχημα Opportunity συνεχίζει να λειτουργεί μετά από εφτά ολόκληρα χρόνια (!). Στις 10 Μαΐου είχε συμπληρώσει συνολικά 29 χιλιόμετρα περιπλάνησης στο έδαφος του Κόκκινου Πλανήτη ενώ τις επόμενες μέρες διάσχισε ακόμα μερικές εκατοντάδες μέτρα. Δυστυχώς, το αδελφό του όχημα Spirit σίγησε στις 22 Μαρτίου. Τα δυο τροχοφόρα που έχουν τις επίσημες ονομασίες MER (Mars Exploration Rover) A και Β, με (γήινο) βάρος 185 κιλά το καθένα, προσεδαφίστηκαν στον Άρη τον Ιανουάριο του 2004 και παρότι ο προγραμματισμένος χρόνος λειτουργίας τους ήταν μόνο τρεις μήνες, συνέχισαν να λειτουργούν και να εξερευνούν τον πλανήτη επί χρόνια –και το Opportunity συνεχίζει ακόμα. Πηγή ενέργειας των οχημάτων είναι φωτοβολταϊκά συστήματα τα οποία μετατρέπουν την ηλιακή ακτινοβολία σε ηλεκτρική ενέργεια. Επειδή στην ατμόσφαιρα του Άρη αιωρείται πολλή σκόνη, φαίνεται πως κατακάθησε αρκετή από αυτή στους ηλιακούς συλλέκτες του Spirit με αποτέλεσμα το τροχοφόρο να «ξεμείνει» από ενέργεια και να μην μπορεί να διατηρήσει την εσωτερική θερμοκρασία πάνω από τους -40ο C (στον Άρη επικρατούν εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες). Ωστόσο η NASA δεν αποκλείει ότι το Spirit μπορεί να «ξυπνήσει» και δεν θα αποφανθεί για την τελική του τύχη πριν τα τέλη του 2011.

————————————————————————————————————————————

Υπάρχει ζωή στον Gliese 581d;
Στις 16 Μαΐου έγινε μια ανακοίνωση δυνητικά πολύ σημαντική για την έρευνα σχετικά με την εξωγήινη ζωή. Οι επιστήμονες του Γαλλικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) δήλωσαν πως ένας βραχώδης πλανήτης που περιφέρεται γύρω από ένα κοντινό άστρο ίσως να ικανοποιεί τις προϋποθέσεις για ύπαρξη ζωής. Πρόκειται για τον πλανήτη Gliese 581d που τα στοιχεία δείχνουν πως ίσως είναι αρκετά θερμός και υγρός για να φιλοξενήσει ζωή παρόμοια με τη γήινη. Ο πλανήτης περιφέρεται γύρω από το άστρο Gliese 581 που απέχει 20 έτη φωτός από τη Γη (ένα έτος φωτός είναι η απόσταση που διανύει το φως μέσα σε ένα χρόνο). Ο πλανήτης Gliese 581d περιφέρεται στη «ζώνη Goldilocks», όπου δεν επικρατεί τόση θερμότητα ώστε το νερό να έχει εξατμιστεί, ούτε και τόσο ψύχος ώστε να έχει παγώσει μόνιμα. Πιθανολογείται ότι ο πλανήτης έχει πυκνή ατμόσφαιρα από διοξείδιο του άνθρακα και αρκετά σταθερό κλίμα ώστε να έχει ωκεανούς, σύννεφα και βροχοπτώσεις. Από το 1995, έχουν ανακαλυφθεί πάνω από 500 πλανήτες που περιφέρονται γύρω από άλλα άστρα χάρη σε εξελιγμένες αστρονομικές τεχνικές –βασικά εξαιτίας ανεπαίσθητων διακυμάνσεων του φωτός των άστρων. Στο ηλιακό σύστημα του Gliese 581 το ενδιαφέρον είχε εστιαστεί στον πλανήτη Gliese 581g που πέρυσι θεωρήθηκε ότι είχε μέγεθος παραπλήσιο με της Γης. Όμως έκτοτε αυτό αμφισβητήθηκε από πολλούς. Ο Gliese 581d έχει μάζα επταπλάσια της Γης, μέγεθος διπλάσιο και ανακαλύφθηκε το 2007.

————————————————————————————————————————————

Haumea: μια παγωμένη “μπάλα του ράγκμπι”
Μπορεί να γίνονται πολλές ανακαλύψεις σε άλλα ηλιακά συστήματα, αλλά υπάρχουν περιοχές του δικού μας ηλιακού συστήματος που παραμένουν εν πολλοίς ανεξερεύνητες. Μια από αυτές είναι η λεγόμενη Ζώνη του Kuiper, η οποία αποτελείται από άγνωστο αριθμό μικρών, παγωμένων σωμάτων και κομητών και η οποία απλώνεται σε πολύ μεγάλη απόσταση μετά τον Πλούτωνα, πολλά δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τον Ήλιο (συγκεκριμένα 30-50 φορές την απόσταση Γης-Ήλιου). Πολλά από τα μεγαλύτερα σώματα της Ζώνης Kuiper (όπως οι Quaoar, Varuna και Orcus) μπορούν να χαρακτηριστούν ως «νάνοι πλανήτες» (σαν τον Πλούτωνα). Ίσως να υπάρχουν 100.000 τέτοιοι παγωμένοι κόσμοι με διάμετρο μεγαλύτερη από 50 χλμ αλλά με συνολική μάζα μόλις το 1/10 ή το 1/100 της μάζας της Γης. Την περασμένη εβδομάδα Ευρωπαίοι αστρονόμοι ανακοίνωσαν ότι ένας από αυτούς τους αλλόκοτους μίνι πλανήτες, ο Haumea με διάμετρο 2.000 χλμ είναι σκεπασμένος με παγωμένο νερό εκτός από ένα σημείο που φαίνεται να είναι κόκκινο. Ο Haumea πήρε το όνομά του από τη Χαβανέζα θεά της γονιμότητας, ανακαλύφθηκε το 2004 και πολλά χαρακτηριστικά του παρέμεναν ανεξακρίβωτα. Χάρη όμως στα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου (ESO) που χρησιμοποίησε ένα γιγάντιο τηλεσκόπιο στην έρημο της Χιλής, πιστοποιήθηκε ότι ο Haumea έχει σχήμα «πεπλατυσμένης μπάλας του ράγκμπι». Ο νάνος πλανήτης διαθέτει και δυο δορυφόρους, τους Hi’aka (διάμτρος 400 χλμ) και Namaka (διάμετρος 200 χλμ) που πήραν τα ονόματά τους από τις κόρες της θεάς Haumea.

————————————————————————————————————————————

Εκδήλωση
Αναφερθήκαμε επανειλημμένα στην άφιξη του βολιστήρα MESSENGER στον πλανήτη Ερμή. Η Ελληνοαμερικανική Ένωση σε συνεργασία με τον Σύλλογο Αποφοίτων Αμερικανικών Πανεπιστημίων διοργανώνει σήμερα Τετάρτη 18 Μαΐου 2011 στις 20:00 στο Θέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης (Μασσαλίας 22, Κολωνάκι) διάλεξη του γνωστού καθηγητή αστροφυσικής Δρ. Σταμάτη Κριμιζή όπου θα παρουσιάσει για πρώτη φορά παγκοσμίως τα αποτελέσματα του ταξιδιού του Messenger με προβολή πλούσιου φωτογραφικού υλικού. Η είσοδος είναι ελεύθερη. Όσοι πιστοί, λοιπόν, προσέλθητε…

————————————————————————————————————————————

Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr