Ένα φιλόδοξο πρόγραμμα εξερεύνησης της Σελήνης ανακοίνωσε η Ρωσία, το οποίο όμως πρέπει να διανύσει μεγάλη πορεία προτού αρχίσει να υλοποιείται. Όμως οι ρωσικές φιλοδοξίες αφορούν και τη δημιουργία ενός πυρηνικού πυραυλοκινητήρα. Στο μεταξύ, το πρώτο ιδιωτικό διαστημόπλοιο θα ξεκινήσει την επόμενη Δευτέρα (αναβάλλεται για μια εβδομάδα μετά) για τον ISS, φωτεινά φαινόμενα παρατηρήθηκαν στον πλανήτη Ουρανό και ζώνες «εκτροφής άστρων» φωτογραφήθηκαν σε κοντινό γαλαξία.
Διαβάστε τα προηγούμενα Space News Report. Κάθε Τετάρτη στο Techblog.
————————————————————————————————————————————
Οι Ρώσοι στη Σελήνη –σε δέκα χρόνια
Η Ρωσική Ακαδημία Επιστημών εξέδωσε μια αναφορά σύμφωνα με την οποία η χώρα θα αποστείλει ρομποτικά οχήματα στη Σελήνη και θα προσσεληνώσει έναν «επιστημονικό σταθμό» ως το τέλος της δεκαετίας. Τα εγχειρήματα αυτά θα είναι τα πρώτα βήματα για το σχηματισμό μιας μελλοντικής επανδρωμένης σεληνοβάσης –πάντα σύμφωνα με την Ακαδημία. Η ανακοίνωση αυτή δεν ήταν ακριβώς «κεραυνός εν αιθρία» αφού, μετά το εξευτελιστικό φιάσκο του Phobos-Grunt τον περασμένο Νοέμβριο, η Ρωσία πρέπει να αποδείξει έμπρακτα ότι μπορεί να πραγματοποιήσει έργο στον τομέα της διαπλανητικής εξερεύνησης. Έτσι, ήδη από τις αρχές της χρονιάς είχαν διαφανεί τα δείγματα της νέας ρωσικής στρατηγικής με αποστολές προς τη Σελήνη, το χρονοδιάγραμμα των οποίων παρουσιάζεται στον κάτωθι πίνακα.
Οι ημερομηνίες πιθανόν να μεταβληθούν, αλλά η βασική στρατηγική παραμένει σταθερή: προσανατολισμός των εξερευνητικών αποστολών προς την κοντινή Σελήνη προκειμένου να αποκτηθεί πείρα και να αναπτυχθεί τεχνολογία η οποία θα επιτρέψει πιο τολμηρές και φιλόδοξες αποστολές. Αρχικός στόχος λοιπόν, η επιστροφή στη Γη ενός σεληνιακού δείγματος μετά από μια δεκάχρονη σταδιακή προσπάθεια. Η σταδιακή αυτή προσέγγιση θα επιτρέψει την βελτιστοποίηση διαφόρων τεχνικών και μεθόδων. Ας σημειώσουμε πάντως ότι αυτό που ελπίζεται να επιτευχθεί μέχρι το 2021, είχε ήδη γίνει πραγματικότητα (και επανειλημμένα) από το 1970 με τους αυτόματους βολιστήρες Luna και τα τηλεκατευθυνόμενα ρόβερ Lunokhod… Όπως όλα δείχνουν, ο δρόμος που έχει να διανύσει η Ρωσία μέχρι να ξαναμπεί δυναμικά στην διαπλανητική εξερεύνηση είναι μακρύς και επίπονος.
————————————————————————————————————————————
Και τώρα πυρηνικοί πυραυλοκινητήρες
Οι Ρώσοι όμως, εκτός από την υπό σχεδιασμό διαπλανητική εξερεύνηση, εκφράζουν και την επιθυμία να προχωρήσουν στην ανάπτυξη ενός πυρηνικού πυραυλοκινητήρα. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Πυρηνικής Ενέργειας της Ρωσίας (Rosatom), αυτός ο κινητήρας, τάξης μεγαβάτ, θα είναι έτοιμος μέχρι το 2017, ενώ η κατασκευή του αναμένεται να αρχίσει του χρόνου. Το συνολικό κόστος του εγχειρήματος αναμένεται να ανέλθει στα $247 εκατ. Από την αρχή της Διαστημικής Εποχής ήταν σαφές ότι θα ήταν αδύνατο να αποσταλεί ένα σημαντικό ωφέλιμο φορτίο σε άλλα ουράνια σώματα αποκλειστικά και μόνο με χρήση χημικών πυραύλων. Ο άνθρωπος μπορεί να έφτασε στη Σελήνη με αυτούς τους πυραύλους, αλλά έμεινε εκεί, αφού το κόστος και η αποτελεσματικότητά τους έχει φτάσει προ πολλού στα όριά. Για να αποσταλεί πχ μια επανδρωμένη αποστολή στον Άρη μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, οι πυρηνικοί κινητήρες είναι εκ των ων ουκ άνευ. Διαφορετικά το ταξίδι θα διαρκέσει μήνες ή και χρόνια, δημιουργώντας δυσεπίλυτα προβλήματα. Επί εποχής ΕΣΣΔ, οι Σοβιετικοί εργάζονταν επί πολλές δεκαετίες πάνω στην ανάπτυξη πυρηνικών πυραυλοκινητήρων –όπως επίσης και οι Αμερικανοί ομόλογοί τους. Το σοβιετικό δημιούργημα ήταν ο κινητήρας RD 401, και το αντίστοιχο αμερικανικό ο κινητήρας NERVA –γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Και στους δυο κινητήρες, το υγρό υδρογόνο θερμαίνεται χάρη σε μια πυρηνική στήλη και εκτοξεύεται από τα ακροφύσια δημιουργώντας τεράστια ώση. Το πρόβλημα όμως είναι ότι υπάρχει υψηλός κίνδυνος έκρηξης του κινητήρα εξαιτίας υπερθέρμανσης καθώς επίσης και σημαντική εκροή ραδιενέργειας. Εξάλλου μπορεί κανείς να φανταστεί τι θα γινόταν αν ένας πύραυλος που θα μετέφερε στο διάστημα τον πυρηνικό κινητήρα εκρηγυνόταν στην εξέδρα εκτόξευσης ή στην ατμόσφαιρα. Πέρα απ’ όλα αυτά, υπάρχουν διεθνείς συνθήκες που απαγορεύουν την τοποθέτηση πυρηνικών αντιδραστήρων στο διάστημα. Το πώς οι Ρώσοι θα «σκαπουλάρουν» τις διεθνείς αυτές απαγορεύσεις, είναι άγνωστο.
————————————————————————————————————————————
Την Δευτέρα το πρώτο ιδιωτικό διαστημόπλοιο στον ISS
(update: Μόλις ανακοινώθηκε πως η εκτόξευση του Dragon στον ISS αναβάλλεται για μια βδομάδα).
Στο μεταξύ, και ενώ οι Ρώσοι σχεδιάζουν φιλόδοξα διαστημικά εγχειρήματα, το πρώτο ιδιωτικό διαστημόπλοιο ετοιμάζεται να ξεκινήσει από την εξέδρα εκτόξευσης με προορισμό τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Η NASA ανακοίνωσε ότι η ιδιωτική κάψουλα Dragon, κατασκευασμένη από την εταιρεία SpaceX, θα εκτοξευτεί με πύραυλο Falcon 9 (επίσης της SpaceX) στις 30 Απριλίου, θα προσεγγίσει τον τροχιακό σταθμό όπου θα «συλληφθεί» από το ρομποτικό βραχίονα του τελευταίου. Αν το πείραμα στεφθεί από επιτυχία, θα είναι η πρώτη φορά που ένα αμερικανικό μη επανδρωμένο σκάφος και μάλιστα ιδιωτικό, θα έχει πετάξει στον ISS. Η SpaceX φιλοδοξεί να γίνει η πρώτη ιδιωτική εταιρεία που θα εκτοξεύσει σκάφος προς το διαστημικό σταθμό, στο πλαίσιο του προγράμματος COTS (Commercial Orbital Transportation Services) της NASA, το οποίο προβλέπει συνεργασία της τελευταίας με φορείς του ιδιωτικού τομέα με αντικείμενο την ανάπτυξη οικονομικών διαστημοπλοίων για μεταφορά φορτίων και ανθρώπων σε τροχιά. Η SpaceX ήταν μια από τις επιλεγείσες εταιρείες και υπέγραψε σύμβαση ύψους $1,6 δισεκ. με τη NASA για να πραγματοποιήσει 12 ρομποτικές αποστολές ανεφοδιασμού του ISS. Όμως η αποστολή της 30ης Απριλίου δεν συμπεριλαμβάνεται σε αυτές –είναι απλώς μια πτήση που αποσκοπεί να αποδείξει ότι τόσο η Dragon όσο και ο Falcon 9 είναι αξιόπιστα συστήματα. Η εκτόξευση θα γίνει από το Cape Canaveral της Φλόριντα και η κάψουλα Dragon θα μεταφέρει τρόφιμα, προμήθειες και επιστημονικά πειράματα στον ISS. Αν όλα πάνε καλά, το Dragon θα μπορούσε να αρχίσει κανονικά εμπορικά δρομολόγια αργότερα φέτος. Το αρχικό πρόγραμμα προέβλεπε την πρώτη πτήση επίδειξης στις 7 Φεβρουαρίου, αλλά αυτή αναβλήθηκε για τις 20 Μαρτίου. Τώρα η SpaceX ελπίζει ότι την επόμενη Δευτέρα η Deagon θα αποδείξει την αξία της.
————————————————————————————————————————————
Το σέλας ενός… ανιαρού πλανήτη
Και από την γήινη τροχιά, πηγαίνουμε σε έναν άλλο κόσμο, στις εσχατιές του Ηλιακού Συστήματος. Ο πλανήτης Ουρανός (μεταξύ Κρόνου και Ποσειδώνα) είναι ένας μάλλον… βαρετός πλανήτης, αφού δεν παρουσιάζει ιδιαίτερα εντυπωσιακά χαρακτηριστικά όπως οι άλλοι αεριώδεις γίγαντες. Έχει δεχτεί επίσκεψη από το Voyager 2 το 1986 –η οποία όμως επισκιάστηκε επειδή συνέπεσε με την τραγωδία του διαστημικού λεωφορείου Challenger. Παρόλα αυτά όμως, δεν έχει πάψει να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των επιστημόνων. Τώρα, για πρώτη φορά, οι τελευταίοι κατόρθωσαν να φωτογραφήσουν σέλας στην ατμόσφαιρα του παγωμένου πλανήτη χάρη στο Διαστημικό Τηλεσκόπιο Hubble. Το σέλας του Ουρανού αποτυπώθηκε στις κάμερες σαν βραχύβιες, αμυδρές φωτεινές κουκίδες με φόντο το ομοιόμορφο γαλαζοπράσινο του τεράστιου πλανήτη. Τα φαινόμενα εντοπίστηκαν στο ημερήσιο ημισφαίριο του Ουρανού –δηλαδή σε αυτό που είναι ορατό από το Hubble. Υπόψη πως ο άξονας του πλανήτη έχει τόσο μεγάλη κλίση που είναι σαν ο Ουρανός να «κυλιέται» στην τροχιά του γύρω από τον Ήλιο. Σε αντίθεση με το γήινο σέλας που μπορεί να είναι φαντασμαγορικό και να μετατρέπει επί ώρες τον ουρανό σε ένα «σόου» με πράσινα και μοβ χρώματα, εκείνο του Ουρανού ήταν αμυδρό και διάρκεσε μόλις μερικά λεπτά. Εν γένει τα σέλαα είναι χαρακτηριστικό της μαγνητόσφαιρας, δηλαδή της περιοχής γύρω από έναν πλανήτη όπου κυριαρχεί το μαγνητικό πεδίο του τελευταίου και η οποία διαμορφώνεται από τον ηλιακό άνεμο (τη ροή των σωματιδίων που εκλύεται από τον Ήλιο). Όμως δεν γνωρίζουμε πολλά για τη μαγνητόσφαιρα του Ουρανού, εν αντιθέσει με εκείνη άλλων πλανητών όπως του Δία και του Κρόνου. Όπως και να έχει, το σέλας του Ουρανού είναι αμυδρότερο από το γήινο επειδή ο πλανήτης απέχει πάνω από 4 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα από τον Ήλιο.
————————————————————————————————————————————
Ένα μακρινό “εκτροφείο άστρων”
Και από τις εσχατιές του Ηλιακού Συστήματος ταξιδεύουμε στις εσχατιές του σύμπαντος. Χάρη σε μια νέα κάμερα, έγινε δυνατό να ληφθούν οι πρώτες λεπτομερείς εικόνες ενός γειτονικού γαλαξία οι οποίες αποκαλύπτουν τεράστιες περιοχές γεμάτες σκόνη και αέρια, μέσα στις οποίες δημιουργούνται νέες γενιές άστρων. Πρόκειται για το γαλαξία Μ66 στον αστερισμό του Λέοντα. Όταν παρατηρούμε το Γαλαξία μας, μπορούμε να διακρίνουμε ακανόνιστου σχήματος σκοτεινές περιοχές, σαν μεγάλα «κενά» στο χείμαρρο των άστρων. Αυτά προκαλούνται από σύννεφα σκόνης στους σπειροειδείς βραχίονες του Γαλαξία οι οποίες μπλοκάρυν το φως. Συνιστούν δε πραγματικά «αστρικά εκτροφεία», όπου δημιουργούνται νέα άστρα. Οι σκοτεινές περιοχές αυτές δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο του δικού μας Γαλαξία, αλλά υπάρχουν και σε όλους τους άλλους σπειροειδείς γαλαξίες. Και, παρότι σκοτεινές στο ορατό φως, στην πραγματικότητα λάμπουν έντονα σε υποχιλιοστομετρικά (sub-mm) μήκη κύματος. Μια νέα επαναστατική κάμερα (SCUBA-2), ικανή να εντοπίζει μήκη κύματος 1000 φορές μεγαλύτερα απ’ ό,τι το ανθρώπινο μάτι, προσαρμόστηκε στο μεγαλύτερο υποχιλιοστομετρικό τηλεσκόπιο του κόσμου, το διαμέτρου 15 μέτρων James Clerk Maxwell Telescope (JCMT) στη Χαβάη και κατάφερε να αποτυπώσει τα «αστρικά εκτροφεία» του γαλαξία Μ66. Τα νέα πλάνα αναμένεται να είναι τα πρώτα από μια σειρά εντυπωσιακά αποτελέσματα στο πλαίσιο του προγράμματος επισκόπησης κοντινών γαλαξιών NGLS (Nearby Galaxy Legacy Survey). Το NGLS είναι μια διεθνής συνεργασία με επικεφαλής αστρονόμους από τον Καναδά, την Ολλανδία και τη Βρετανία η οποία χρησιμοποιεί την SCUBA-2 για να μελετήσει 150 κοντινούς γαλαξίες στη δική μας «συμπαντική γειτονιά».
————————————————————————————————————————————
Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr
Από τους Ρώσους έχουμε ακούσει πολλές φορές μεγαλεπίβολα σχέδια αλλά η υλοποίησή τους είναι εντελώς άλλο θέμα. Η αλήθεια είναι πως αυτή τη στιγμή η Ρωσία έχει περισσότερες πιθανότητες από τις ΗΠΑ να αναπτύξει έναν πυρηνικό πυραυλοκινητήρα και αυτό γιατί η πολιτική ηγεσία της είναι πλέον πολύ καλά εδραιωμένη και η οικονομία της βρίσκεται σε φάση συνεχούς ανάτυξης σε αντίθεση με τις ΗΠΑ που βρίσκονται σε πολύ χειρότερη οικονομική κατάσταση από ότι αφήνουν τα επίσημα στοιχεία να φανεί. Από την άλλη βέβαια οι αμερικανοί βάλαν για τα καλά στο παιχνίδι τους ιδιώτες και αυτό είναι μεν ένα τεράστιο βήμα αλλά και τροχοπέδη. Οι ιδιώτες ενδιαφέρονται μόνο για κέρδη και όχι για εξερεύνηση και θα επικεντρωθούν στην οικονομική εκμετάλευση του γύρω από τη γη διαστήματος. Το βλέπω κομμάτι δύσκολο να δώσουν κεφάλαια για την ανάπτυξη κινητήρα διαπλανητικών ταξιδιών. Πάντως ακόμα κι έτσι αν οι ρώσοι προχωρήσουν πραγματικά στην ανάπτυξη πυρηνικού πύραυλου τότε και οι ΗΠΑ θα αναγκαστούν είτε με τον ένα τρόπο είτε με τον άλλο να απαντήσουν.
@Solon, συμφωνώ σε πολλά. Οι μεγαλύτεροι σκόπελοι είναι 1. οι διεθνείς συνθήκες που απαγορεύουν τοποθέτηση πυρηνικών αντιδραστήρων στο διάστημα (και σε αυτό σίγουρα θα “πατήσουν” οι Αμερικανοί) και 2. η λέξη “πυρηνικό” προκαλεί αντανακλάστική υστερία παγκοσμίως. Τώρα βέβαια, κατά πόσο θα υλοποιηθούν μακροπρόθσμα οι διακηρύξεις των Ρώσων απομένει να ειδωθεί -talk is cheap που λένε. Εξάλλου η οικονομική άνθηση τόσο της Ρωσίας όσο και της ομάδας BRIC γενικότερα έχει πήλινα πόδια.
Και μια διόρθωση: μόλις ανακοινώθηκε πως η εκτόξευση του Dragon στον ISS αναβάλλεται για μια βδομάδα.
Θανάση καλησπέρα! Σχετικά με τον πυρηνικό κινητήρα της Ρωσίας, διάβαζα κάπου οτι-σύμφωνα με την ρωσική ακαδημία πάντα- θα είναι νέας γενιάς, χρησιμοποιώντας τεχνολογία ιόντων, αν το λέω καλά, για να μηδενιστεί η πιθανότητα να υπάρχει εκρροή ραδιενέργιας από τα ακροφύσια του κινητήρα. Απ’την άλλη, όντως υπάρχουν οι διεθνείς συνθήκες που απαγορεύουν την τοποθέτηση πυρηνικών συστημάτων σε τροχιά, αλλά είχα την εντύπωση οτι αυτές οι συνθήκες αφορούσαν συγκεκριμένα την απαγόρευση πυρηνικών οπλικών συστημάτων. Αν η απαγόρευση είναι γενική, τότε πώς η NASA κατάφερνε να εκτοξεύει διαπλανητικούς βολιστήρες τόσα χρόνια, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν πυρηνικές γεννητρίες (Voyager, Cassini, κλπ)? Πιστεύεις πάντως οτι η οικονομία της Ρωσίας βρίσκεται σε μια καλή κατάσταση για να υλοποιήσει όλα αυτά τα σχέδια? Μου κάνει εντύπωση πάντως οτι οι νεώτερες γενιές μηχανικών, χρειάζονται τόσα πολλά χρόνια για να καταφέρουν κάτι, που είχε ξαναγίνει στο παρελθόν από τους προκατόχους τους, όπως τα σεληνιακά ρόβερ. Θα περίμενε κανείς οτι από τη στιγμή που κάτι έχει επιτευχθεί στο παρελθόν, η επανάληψή του δεν θα ήταν μια τόσο χρονοβόρα διαδικασία. Λες και από ένα σημείο και μετά, η ανθρωπότητα έκανε reboot και προσπαθεί να ξαναεφεύρει τον τροχό, σε ο,τι έχει να κάνει με διαστημική τεχνολογία. Τέλος, πώς βλέπεις τις προσπάθειες εταιριών όπως… Συνέχεια »
@Λεωνίδα, καλησπέρα και σε σένα. Όντως οι Ρώσοι μίλησαν για ιοντική πρόωση αλλά δεν ηταν σαφείς για το τι είδους “πυρηνικό κινητήρα” εννοούν. Η Συνθήκη του 1967 όντως απαγορεύει τα πυρηνικά όπλα και τα οπλα μαζικής καταστροφής (WMD) στο διάστημα, αλλά ένας εξπέρ διαστημικός δικολάβος ίσως καταφέρει να χαρακτηρίσει και ως WMD ένα πυρηνικό αντιδραστήρα σχάσης. Φαντάζομαι πως οι Ρώσοι θα το έχουν ήδη σκεφτεί αυτό και θα έχουν σκεφτεί τρόπους να το παρακάμψουν. Οι πυρηνικές γεννήτριες στους αμερικανικούς βολιστήρες (και σε παλιούς σοβιετικούς δορυφόρους) είναι απλώς κομμάτια πλουτωνίου που αποσυντίθενται παράγοντας ενέργεια και όχι πυρηνικοί αντιδραστήρες. Τώρα, κατά πόσο η ρωσική οικονομία είναι αρκετά εύρωστη μακροπρόθεσμα για τέτοιες “πολυτέλειες” είναι άλλο θέμα. Τα χρήματα που ανακοινώθηκε ότι θα δαπανηθούν δεν ειναι και κανένα τρομερό ποσό. Οπως είχα επισημάνει και στον Solon, οι ραγδαία αναπτυσσόμενες οικονομίες των χωρών BRIC πάσχουν απο διαρθρωτικές αδυναμίες και ίσως κάποια στιγμή η ανάπτυξη εκφυλιστεί σε υπερθέρμανση, υπερπληθωρισμό κ.α. Αυτό όμως είναι άλλο θέμα. Πολύ πετυχημένη η παρομοίωση του reboot. Όντως, αυτό γίνεται. Αναπτύσσουμε τεχνολογία και μετά την πετάμε στα σκουπίδια για να ξεκινήσουμε απο την αρχή. Θα στείλουν λέει οι Ρώσοι τροχοφόρα στη Σελήνη το 2020. Μα το ίδιο έκαναν και το 1970 !!!… Συνέχεια »
Θανάση, ήθελα να σου στείλω αυτό το βιντεάκι που πέτυχα σήμερα, και για κάποια μελλοντική πιθανώς χρήση στην στήλη. Εϊναι βιντεάκια σαν κι αυτά που μου προκαλούν πραγματική χαρά και μου φτιάχνουν τη μέρα! Η ομορφιά του Σϋμπαντος, απλά και όμορφα!
https://vimeo.com/40234826
Ευχαριστώ. Είναι όντως θαυμάσιο. Και να σκεφτεί κανείς ότι πριν μερικές δεκαετίες, όλα αυτά ήταν απλώς θολές κηλίδες ακόμα και με το ισχυρότερο τηλεσκόπιο.
Αυτό είναι που με γοητεύει τόσο πολύ και λέω οτι μου φτιάχνει τη μέρα! Η αίσθηση του πραγματικού, του ρεαλιστικού, που σου δίνουν αυτές οι φωτογραφίες και τα βίντεο υψηλής ανάλυσης! Η αίσθηση οτι είσαι εκεί, οτι μπορείς να απλώσεις το χέρι σου και να τα πιάσεις. Πολλές φορές μιλάμε για αστρονομία και ο κόσμος νομίζει οτι μιλάμε για αφηρημένα, ιδεατά, φανταστικά πράγματα, για φωτεινές κουκίδες στον ουρανό. Σαν να κάνουμε φιλοσοφία ένα πράγμα. Όμως είναι βιντεάκια σαν αυτά που μας υπενθυμίζουν οτι αυτές οι κουκκίδες, αυτά τα “αφηρημένα” πράγματα, είναι εξίσου πραγματικά και υπαρκτά με το γρασίδι που μπορούμε να πιάσουμε σε μια βόλτα μας στην εξοχή. Οτι στην πραγματικότητα ανήκουν στο ίδιο φυσικό επίπεδο ύπαρξης με αυτό, και με την κατάλληλη τεχνολογία μπορούμε να πάμε να τα πιάσουμε με το χέρι μας! ‘Ολο αυτό το θεωρώ πραγματικά θαυμαστό!