Space News Report – 04.04.2012

Κορυφώνεται η «πυραυλική ένταση» στην Άπω Ανατολή καθώς η Ιαπωνία δήλωσε ότι ίσως καταρρίψει τον βορειοκορεατικό πύραυλο. Στο μεταξύ βρέθηκαν οι χαμένοι κινητήρες του Saturn V που εκτόξευσε τους πρώτους ανθρώπους στη Σελήνη, αυξήθηκαν οι ελπίδες για ανακάλυψη ζωής στον Εγκέλαδο, ανακαλύφθηκαν εξωπλανήτες με το τσουβάλι, αλλά και το αρχαιότερο μέχρι στιγμής ηλιακό σύστημα του Γαλαξία.

Διαβάστε τα προηγούμενα Space News Report. Κάθε Τετάρτη στο Techblog.
————————————————————————————————————————————

Η Ιαπωνία θα καταρρίψει τον βορειοκορεατικό δορυφόρο;
Στις 30 Μαρτίου, ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας Γοσιχίκο Νόντα, έδωσε το πράσινο φως για την κατάρριψη του πυραύλου τον οποίο προτίθεται να εκτοξεύσει άμεσα η Βόρεια Κορέα, εάν αυτός απειλήσει ιαπωνική επικράτεια. Η Πιονγκ Γιανγκ έχει ανακοινώσει ότι θα προβεί σε εκτόξευση πυραύλου ο οποίος θα θέσει εγχώριο δορυφόρο της σε τροχιά κάποια στιγμή μεταξύ 12 και 16 Απριλίου προκειμένου να εορταστεί η 100η επέτειος από τη γέννηση του ιδρυτή της χώρας Κιμ Ιλ Σουνγκ, παππού του σημερινού δικτάτορα της Βόρειας Κορέας. Οι Βορειοκορεάτες δήλωσαν ότι η εκτόξευση θα έχει ειρηνικούς σκοπούς, πλην όμως θα παραβιάσει την απαγόρευση τέτοιων εγχειρημάτων την οποία έχει επιβάλλει ο ΟΗΕ. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ιαπωνία υποψιάζονται πως η εκτόξευση θα είναι συγκαλυμμένη δοκιμή βλήματος. Όπως και να έχει, η εντολή του Ιάπωνα πρωθυπουργού δίνει την εξουσία στον υπουργό Άμυνας Ναόκι Τανάκα να δώσει εντολή να καταρριφθεί ο πύραυλος εάν θεωρηθεί ο τελευταίος περάσει από ιαπωνικό έδαφος (ή πέσει σε αυτό). Ο Τανάκα έχει δηλώσει ότι τα συστήματα της ιαπωνικής αεράμυνας ετοιμάζονται να καταστρέψουν τον πύραυλο αν αυτό κριθεί απαραίτητο. Τα συστήματα ανάσχεσης (πύραυλοι εδάφους-αέρος) θα αναπτυχθούν στο νοτιότερο νησί του συμπλέγματος της Οκινάουα (στο νοτιότερο σημείο της διαδρομής του πυραύλου), καθώς επίσης και στο κεντρικό Τόκιο, μια από τις μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου. Το 2009, η Ιαπωνία είχε επίσης προετοιμάσει την άμυνά της για τον ίδιο σκοπό σε αντίστοιχη προσπάθεια της Βόρειας Κορέας, η οποία καταδικάστηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και επέφερε ακόμα αυστηρότερες κυρώσεις προς την απομονωμένη κομμουνιστική χώρα. Τότε ο βορειοκορεατικός πύραυλος, που υποτίθεται πως θα έθετε δορυφόρο σε τροχιά, είχε περάσει πάνω από την Ιαπωνία χωρίς ωστόσο να γίνει καμία απόπειρα κατάρριψής του.

————————————————————————————————————————————

Βρέθηκαν οι κινητήρες του πυραύλου του Apollo 11
Στις 16 Ιουλίου 1969, ο κολοσσιαίος πύραυλος Saturn V εκτοξεύτηκε από το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι, μεταφέροντας το διαστημόπλοιο Apollo 11 που σε μερικές μέρες θα προσεδάφιζε τους πρώτους ανθρώπους στη Σελήνη. Όπως ήταν η καθιερωμένη μέθοδος, ο πρώτος όροφος του πυραύλου με τους πέντε πανίσχυρους κινητήρες F-1 αποσπάστηκε όταν τέλειωσαν τα καύσιμά του, και έπεσε στον Ατλαντικό. Έκτοτε τα συντρίμμια του ορόφου και οι κινητήρες αναπαύονταν στο βυθό του ωκεανού –χαμένοι και ξεχασμένοι μέχρι σήμερα. Όμως μια ιδιωτική εξερευνητική αποστολή χρηματοδοτούμενη από τον ιδρυτή του amazon.com και δισεκατομμυριούχο Τζεφ Μπέζος, κατάφερε να ανακαλύψει τους πέντε ιστορικούς κινητήρες. Ο Μπέζος ανακοίνωσε το κατόρθωμα και δήλωσε ότι θα επιχειρήσει να τους ανελκύσει. Οι κινητήρες βρίσκονται σε βάθος μεγαλύτερο των 4.200 μέτρων και δεν είναι γνωστό σε τι κατάσταση βρίσκονται, δεδομένου ότι έπεσαν στη θάλασσα με μεγάλη ταχύτητα και επιπλέον έμειναν στο αλμυρό νερό επί τέσσερις δεκαετίες. Οι F-1 είναι οι μεγαλύτεροι και ισχυρότεροι πυραυλοκινητήρες που κατασκευάστηκαν ποτέ. Ο καθένας είχε βάρος 10 τόνους, πλάτος 3,7 μέτρα, ύψος 5,6 μέτρα και ανέπτυσσε ισχύ 700 τόνων, δηλαδή περίπου 32 εκατομμυρίων ίππων, καταναλώνοντας 272 χιλιόγραμμα καύσιμο κάθε δευτερόλεπτο! Αν γίνει εφικτή η ανέλκυση των κινητήρων, αυτοί θα παραχωρηθούν στη NASA, στην οποία και ανήκουν. Ο μεγιστάνας των dot.com έχει ιδρύσει την εταιρία Blue Origin η οποία αναπτύσσει ένα ιδιωτικό διαστημόπλοιο που θα μπορεί να φτάνει σε τροχιά. Το 1999 είχε γίνει εφικτή η ανέλκυση του θαλαμίσκου Liberty Bell 7 από το βυθό του Ατλαντικού ο οποίος είχε βυθιστεί μετά την προσθαλάσσωσή του το 1961. Ο βυθός αυτός είναι κυριολεκτικά στρωμένος με απομεινάρια πυραύλων –και αποτελεί πλέον πεδίο δόξης λαμπρόν για τους «διαστημικούς αρχαιολόγους».

————————————————————————————————————————————

Χιονίζει μικρόβια στον Εγκέλαδο;
Και από τα βάθη του Ατλαντικού, πάμε στα βάθη ενός άλλου, μακρινού και εξωγήινου ωκεανού. Στις 27 Μαρτίου το διαστημόπλοιο Cassini της NASA που εδώ και χρόνια εξερευνά το σύστημα του Κρόνου, έκανε το κοντινότερό του πέρασμα από το νότιο πόλο του δορυφόρου Εγκέλαδου. Στην περιοχή αυτή εκτοξεύονται αστραφτεροί πίδακες σωματιδίων πάγου και υδρατμών. Το διαστημόπλοιο πέρασε σε ύψος μόλις 74 χλμ από τον νότιο πόλο προκειμένου να «γευτεί» τα σωματίδια των πιδάκων μέσω των φασματομέτρων του. Οι επιστήμονες θα χρησιμοποιήσουν τα δεδομένα που συλλέχθηκαν για να μάθουν περισσότερα για τη σύνθεση και την πυκνότητα των πιδάκων. Το Cassini έχει πραγματοποιήσει αρκετά τέτοια κοντινά περάσματα και τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί δημιουργούν πολλές συναρπαστικές προοπτικές. Οι πίδακες φαίνεται να αναβλύζουν από έναν πελώριο υπόγειο ωκεανό –παραπλήσιο με εκείνο που μάλλον υπάρχει κάτω από τους επιφανειακούς πάγους της Ευρώπης, δορυφόρου του Δία. Επιπλέον, το νερό των πιδάκων είναι αλμυρό –σαν κι αυτό των γήινων ωκεανών- και φέρει οργανικά υλικά. Έχουν παρατηρηθεί πάνω από 90 πίδακες διαφόρων μεγεθών στο νότιο πόλο του Εγκέλαδου. Οι πίδακες εκτινάσσονται από ρήγματα στους επιφανειακούς πάγους. Επιπλέον στοιχεία θερμικών μετρήσεων έχουν εντοπίσει «θερμά» σημεία στα ρήγματα αυτά, όπου η θερμότητα φτάνει τους -120ο C (όχι τόσο χαμηλή όσο θα έπρεπε με βάση τα δεδομένα που γνωρίζουμε). Οι επιστήμονες υπολόγισαν ότι για να διαμορφώνονται τέτοιες θερμοκρασίες, απαιτείται θερμική ενέργεια 16 γιγαβάτ (25% μεγαλύτερη από την εγκατεστημένη ισχύ της ΔΕΗ στη χώρα μας!) Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει κάποια εσωτερική πηγή θερμότητας. Και, ακόμα περισσότερο, αυτό αυξάνει τις πιθανότητες ζωής στο –ίσως- φιλόξενο περιβάλλον του υπόγειου ωκεανού του Εγκέλαδου, η οποία ίσως να εκλύεται στην επιφάνεια μέσω των πιδάκων.

————————————————————————————————————————————

Εξωπλανήτες με τη σέσουλα!
Και από τον Εγκέλαδο, ταξιδεύουμε ακόμα μακρύτερα, στους εξωτικούς κόσμους των εξωπλανητών. Μια διεθνής ομάδα επιστημόνων μελέτησε τα στοιχεία ευρωπαϊκών τηλεσκοπίων στο νότιο ημισφαίριο και ανακάλυψε ότι οι βραχώδεις εξωπλανήτες όχι πολύ μεγαλύτεροι από τη Γη, είναι πάγκοινοι στις κατοικήσιμες ζώνες αμυδρών, ερυθρών άστρων. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι υπάρχουν ούτε λίγο, ούτε πολύ, δέκα δισεκατομμύρια τέτοιοι πλανήτες μόνο στο Γαλαξία μας και γύρω στους εκατό στην άμεση γειτονιά του Ήλιου. Η έρευνα έγινε μέσω του φασματογράφου HARPS στο διαμέτρου 3,6 μ τηλεσκόπιο στο Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο, στη La Silla της Χιλής. Πρόκειται για την πρώτη άμεση μέτρηση της συχνότητας ύπαρξης υπεργαιών (super-Earths) γύρω από ερυθρούς νάνους, οι οποίοι αποτελούν το 80% των άστρων του Γαλαξία. Οι ερυθροί νάνοι (γνωστοί και ως νάνοι Μ) είναι άστρα αμυδρά και «ψυχρά» εν συγκρίσει με τον Ήλιο μας, αλλά πολύ κοινά και μακρόβια. Ο πληθυσμός των ερυθρών νάνων είναι περίπου 160 δισεκατομμύρια. Η ομάδα του HARPS μελέτησε ένα προσεκτικά επιλεγμένο δείγμα 102 ερυθρών νάνων σε μια περίοδο 6 ετών. Συνολικά ανακαλύφθηκαν 9 υπεργαίες (πλανήτες με μάζα μέχρι 10πλάσια της γήινης). Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονταν και δυο μέσα στις κατοικήσιμες ζώνες των άστρων Gliese 581 και Gliese 667C. Συνδυάζοντας όλα τα δεδομένα, μαζί με παρατηρήσεις άστρων χωρίς πλανήτες, η ομάδα κατάφερε να υπολογίσει ότι η συχνότητα ύπαρξης υπεργαιών στις κατοικήσιμες ζώνες, είναι κατά μέσο όρο 41%. Από την άλλη μεριά, μαζικότεροι πλανήτες παρόμοιοι με το Δία και τον Κρόνο, είναι σπάνιοι γύρω από ερυθρούς νάνους. Λιγότερο από το 12% τέτοιων άστρων αναμένεται να διαθέτει γίγαντες πλανήτες (με μάζα 100-1.000 φορές μεγαλύτερη της Γης).

————————————————————————————————————————————

Ένα πλανητικό σύστημα-Μαθουσάλας
Παραμένοντας στο πεδίο των εξωπλανητών, έχουμε ακόμα μια σημαντική είδηση. Μια ομάδα Ευρωπαίων αστρονόμων ανακάλυψε ένα αρχαίο πλανητικό σύστημα που ίσως αποτελεί επιζήσαντα από μια αρχέγονη συμπαντική περίοδο, πριν 13 δισεκατομμύρια χρόνια. Το ηλιακό αυτό σύστημα αποτελείται από το άστρο HIP 11952 και δυο πλανήτες με τροχιακές περιόδους 290 και 7 ημερών αντίστοιχα. Συνήθως οι πλανήτες σχηματίζονται μέσα σε νέφη τα οποία περιλαμβάνουν βαρύτερα χημικά στοιχεία. Όμως το άστρο HIP 11952 περιέχει σχεδόν αποκλειστικά υδρογόνο και ήλιον. Η ανακάλυψη αυτού του ασυνήθιστου ηλιακού συστήματος υπόσχεται να ρίξει φως στις διαδικασίες σχηματισμού πλανητών στο πρώιμο σύμπαν –όταν οι συνθήκες ήταν πολύ διαφορετικές από μεταγενέστερες εποχές , οπότε σχηματίστηκαν ηλιακά συστήματα σαν το δικό μας. Το άστρο HIP 11952 ανήκει στον αστερισμό του Κήτους (Cetus) και βρίσκεται σε απόσταση 375 ετών φωτός. Οι πλανήτες του HIP 11952b και HIP 11952c δεν είναι ασυνήθιστοι. Ασυνήθιστο είναι το γεγονός ότι περιφέρονται γύρω από ένα τόσο εξαιρετικά φτωχό σε μέταλλα και εξαιρετικά γερασμένο άστρο. Στα κλασικά μοντέλα περί πλανητογένεσης, τέτοιοι πλανήτες είναι κυριολεκτικά «εκτός τόπου». Το 2010 είχε ανακαλυφθεί ένα παρόμοια αλλόκοτο σύστημα, εκείνο του άστρου HIP 13044. Τότε θεωρήθηκε μοναδικό, αλλά φαίνεται πως υπάρχουν και πολλά άλλα. Το HIP 13044, όπως και το HIP 11952 είναι πολύ πιθανό να ανήκουν στο «αστρικό ρεύμα» (stellar stream), δηλαδή τα απομεινάρια ενός γαλαξία ο οποίος καταβροχθίστηκε από το δικό μας πριν δισεκατομμύρια χρόνια. Συγκρινόμενο με άλλα συστήματα, το HIP 11952 δεν είναι μόνο πολύ φτωχό σε μέταλλα, αλλά και ένα από τα γηραιότερα ηλιακά συστήματα που έχει ανακαλυφθεί μέχρι στιγμής. Θεωρείται ως «αρχαιολογικό εύρημα στην αυλή μας», σύμφωνα με τον επιστήμονα που υπήρξε επικεφαλής της μελέτης.

————————————————————————————————————————————

Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr