Κανονικά επέστρεψε στη Γη ακόμα μια βάρδια αστροναυτών από το Διαστημικό Σταθμό, τη στιγμή που ιδιώτες μεγιστάνες σχεδιάζουν μεταλλεία και σταθμούς καυσίμων στους αστεροειδείς και που η Ινδία κάνει δραστήρια βήματα στη διαστημική αρένα. Μυριάδες κομήτες «θυσιάζονται» σε ένα άλλο ηλιακό σύστημα ενώ μια λίμνη υδρογονανθράκων του Τιτάνα, είναι «αδελφή» με μια αντίστοιχη λίμνη της Αφρικής.
Διαβάστε τα προηγούμενα Space News Report. Κάθε Τετάρτη στο Techblog.
————————————————————————————————————————————
Επέστρεψε ακόμα ένα πλήρωμα του ISS
Τρία μέλη της αποστολής μακράς διαρκείας στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), επέστρεψαν στη Γη στις 27 Απριλίου, ενάμιση μήνα περίπου αργότερα από την αρχικά προγραμματισμένη ημερομηνία. Επρόκειτο για τους Ρώσους Άντον Σκαπλέροφ και Ανατόλι Ιβανίσιν και τον Αμερικανό Νταν Μπέρμπανκ οι οποίοι πραγματοποίησαν παραμονή έξι μηνών στον ISS. Το σκάφος τους, το Soyuz TMA-22, αποσυνδέθηκε από τον ISS στις 10:18 (ώρα Ελλάδας) και προσεδαφίστηκε ομαλά στις στέπες του Καζακστάν, 85 χλμ βορειοανατολικά του Αρκαλίκ, γύρω στις 14:45. Κατά τη διάρκεια του περασμένου χειμώνα, η καθυστέρηση στην εκτόξευση του διαστημοπλοίου Soyuz TMA-04M από τις 30 Μαρτίου ως τις 15 Μαΐου 2012 προκάλεσε ένα φαινόμενο «ντόμινο» σε ό,τι αφορά το χρονοδιάγραμμα επιστροφής του πληρώματος του Soyuz TMA-22. Αρχικά αποφασίστηκε να καθυστερήσει η προσγείωση του Soyuz TMA-22 από τις 16 Μαρτίου στις 30 Απριλίου. Τελικά όμως αυτή η κρίσιμη φάση της πτήσης μετατέθηκε στις 27 Απριλίου για να αποφευχθεί η λειτουργία των συνεργείων υποστήριξης της προσεδάφισης την παραμονή της γιορτής της Πρωτομαγιάς. Με την λήξη της αποστολής, τερματίστηκαν οριστικά και οι αποστολές της εκδοχής ΤΜΑ του Soyuz. Οι τρεις αστροναύτες θα αντικατασταθούν από ένα νέο πλήρωμα που θα εκτοξευτεί στις 15 Μαΐου για να συναντήσει τον Ρώσο Όλεγκ Κονονένκο, τον Αμερικανό Ντον Πέτιτ και τον Ολλανδό Αντρέ Κούιπερς που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό και οι οποίοι θα παραμείνουν εκεί μέχρι την 1η Ιουλίου. Το νέο πλήρωμα που θα εκτοξευτεί την επόμενη εβδομάδα θα παραμείνει στον σταθμό μέχρι τις 17 Σεπτεμβρίου. Παράλληλα, ο ανεφοδιασμός του ISS με τα αυτόματα Progress φαίνεται να έχει ομαλοποιηθεί. Στις 22 Απριλίου το Progress M-15M συνδέθηκε επιτυχώς με το διαμέρισμα Pirs μεταφέροντας 2,35 τόνους καυσίμων, τροφίμων και νερού.
————————————————————————————————————————————
Και τώρα βενζινάδικα στο διάστημα!
Και ενώ οι βάρδιες στον διαστημικό σταθμό συνεχίζονται, η όλη διαδικασία δεν είναι κάτι τόσο συναρπαστικό, ούτε ανοίγει ακριβώς νέα σύνορα στην εξερεύνηση. Όμως αυτό ίσως αλλάξει (μακροπρόθεσμα). Μια ιδιωτική εταιρεία με έδρα τις ΒΔ ΗΠΑ, η Planetary Resources σχεδιάζει να εκμεταλλευτεί τους φυσικούς πόρους κοντινών στη Γη αστεροειδών, πόρους που ποικίλουν από νερό μέχρι πολύτιμα μέταλλα. Ο συνιδρυτής της Planetary Resources, Ελληνοαμερικανός Πίτερ Διαμαντής, μιλώντας πρόσφατα σε μια συνέντευξη τύπου στο Σιάτλ, είπε ότι το όραμα της Planetary Resources είναι να κάνει διαθέσιμους στην ανθρωπότητα τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους του διαστήματος. Στελέχη της εταιρείας διατείνονται ότι η εξόρυξη πόρων από αστεροειδείς θα μπορέσει να εξελιχθεί σε μια βιομηχανία που θα αποδίδει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως και προσθέτουν ότι αυτή η δραστηριότητα θα μπορούσε να δημιουργήσει μια διατηρήσιμη παρακαταθήκη πολύτιμων μετάλλων για τον ολοένα και αυξανόμενο πληθυσμό της Γης. Βέβαια, τα στελέχη τονίζουν ότι αυτή η ημέρα απέχει δεκαετίες στο μέλλον. Ο Διαμαντής ίδρυσε την Planetary Resources μαζί με τον Έρικ Άντερσον. Η αναζήτηση πολύτιμων μετάλλων όπως ο λευκόχρυσος (πλατίνα) σε αστεροειδείς θα ήταν καλοδεχούμενη (ένας αστεροειδής διαμέτρου 500 μέτρων περιέχει όλη την πλατίνα που έχουμε εξορύξει ως σήμερα), αλλά η εταιρεία θέλει να εκμεταλλευτεί αστεροειδείς και για χημικά στοιχεία που υπάρχουν σε αφθονία στη Γη –όπως το υδρογόνο και το οξυγόνο- τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για παραγωγή τόσο νερού όσο και πυραυλικών καυσίμων για περαιτέρω διαπλανητικές αποστολές. Η εταιρεία φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα δίκτυο προωθούμενων δεξαμενών καυσίμων, κοντολογίς ένα δίκτυο «διαστημικών βενζινάδικων» το οποίο θα μπορούσε κυριολεκτικά να ανοίξει την πόρτα προς το υπόλοιπο Ηλιακό Σύστημα. Η Planetary Resources έχει αναπτύξει την πρώτη σειρά μιας οικογένειας διαστημοπλοίων, την Arkyd-100, για την αρχική φάση της επιχείρησης.
————————————————————————————————————————————
Τα διαστημικά βήματα της Ινδίας
Πίσω στο παρόν και πάλι. Η Ινδία αποτελεί μια ανερχόμενη διαστημική δύναμη που ανταγωνίζεται άμεσα την Κίνα, αλλά έχει πολύ δρόμο ακόμα να διανύσει. Η χώρα έχει ένα δυναμικό διαστημικό πρόγραμμα προγραμματισμένο σε εμπορικές εφαρμογές, αλλά έχει αρχίσει να δραστηριοποιείται και στην διαπλανητική εξερεύνηση. Στις 27 Απριλίου, η ασιατική υποήπειρος έκανε ένα μεγάλο άλμα όταν ένας εγχώριας κατασκευής πύραυλος PSLV, εκτόξευσε με επιτυχία τον μικροκυματικό δορυφόρο Risat-1 (Radar Imaging Satellite) από το διαστημοδρόμιό της στο Andhra Pradesh, κάπου 80 χλμ από το Chennai. Με την εκτόξευση του Risat-1 η Ινδία προσχώρησε στην επίλεκτη «λέσχη» των χωρών που διαθέτουν τέτοια τεχνολογία. Ο Risat-1 έχει χρόνο ζωής πέντε ετών και θα χρησιμοποιηθεί για πρόβλεψη θεομηνιών, δασοπονία και γεωργία. Βέβαια οι υψηλής ευκρίνειας φωτογραφίες και πλάνα μικροκυμάτων του δορυφόρου θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και για στρατιωτικούς σκοπούς αφού ο Risat-1 μπορεί με τον τρόπο αυτό να «δει» μέσα από τα σύννεφα. Ο πύραυλος PSLV είχε εκτοξεύσει και τον σεληνιακό βολιστήρα της Ινδίας, Chandrayaan-1, το 2008. Η χώρα φιλοδοξεί να συνεχίσει το πρόγραμμα εξερεύνησης της Σελήνης, αλλά πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι ο δεύτερος βολιστήρας, Chandrayaan-2, που επρόκειτο να εκτοξευτεί το 2014, θα καθυστερήσει ώσπου η Ινδία να εκτοξεύσει επιτυχώς δυο από τους GSLV, τους «βαρέων βαρών» πυραύλους της. Ο ισχυρός αυτός πύραυλος έχει αποδειχτεί προβληματικός, αφού απέτυχε επανειλημμένα το 2010 προκαλώντας καθυστερήσεις σε πολλά από τα σχέδια του ISRO, δηλ,. της ινδικής NASA. Τα προβλήματα του GSLV εντοπίζονται στους κρυογενικούς κινητήρες (που χρησιμοποιούν υπερψυχρά, μη αποθηκεύσιμα καύσιμα, όπως το υγρό υδρογόνο). Η Ινδία φιλοδοξεί να εκτοξεύσει μια επανδρωμένη κάψουλα μέχρι το 2020, αλλά όπως δείχνει η κατάσταση, η ημερομηνία αυτή αναμένεται να απομακρυνθεί περισσότερο στο μέλλον.
————————————————————————————————————————————
«Μπιλιάρδο κομητών» γύρω από το άστρο Φομαλχώ
Και από τη Γη, μετακινούμαστε μερικά έτη φωτός μακριά. Όπως έχουμε γράψει επανειλημμένα στο SNR, το πεδίο μελέτης των εξωπλανητών είναι ο γοργότερα αναπτυσσόμενος κλάδος της σύγχρονης αστροφυσικής. Τα άλλα ηλιακά συστήματα όμως δεν διαθέτουν μόνο πλανήτες, μα και άλλα αστρονομικά αντικείμενα που διαθέτει και το δικό μας Ηλιακό Σύστημα, όπως αστεροειδείς και κομήτες. Χρησιμοποιώντας πλάνα από το ευρωπαϊκό τηλεσκόπιο υπερύθρων Herschel, μια ομάδα αστρονόμων κατάφερε να αποκομίσει νέες πληροφορίες για ένα ηλιακό σύστημα που αυτή τη στιγμή σχηματίζεται γύρω από το κοντινό άστρο Φομαλχώ (α του Νοτίου Ιχθύος). Το άστρο αυτό διαθέτει ένα δακτύλιο από πολύ λεπτά σωματίδια πάγου και σκόνης, ο οποίος προήλθε από τον αφανισμό τρισεκατομμυρίων κομητών. Η συχνότητα θανάτου των κομητών ανέρχεται στις μερικές χιλιάδες κάθε μέρα. Το Φομαλχώ είναι ένα νεαρό άστρο, ηλικίας μόλις μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών και έχει μάζα διπλάσια εκείνης του ήλιου. Ο δακτύλιος του Φομαλχώ δεν είναι κάτι νέο, αφού έχει ανακαλυφθεί ήδη από τη δεκαετία του 1980. Όμως τα στοιχεία του Herschel μας επιτρέπουν να μάθουμε σημαντικές νέες πληροφορίες σχετικά με τη θερμοκρασία αλλά και το μέγεθος των σωματιδίων της σκόνης. Το μέγεθος του κάθε κόκκου είναι μερικά χιλιοστά ενώ η θερμοκρασία κυμαίνεται από -180° C έως -230ο C, σύμφωνα με την ανακοίνωση των επιστημόνων. Οι ίδιοι θεωρούν πως η σύσταση των σωματιδίων είναι κάπως «αφράτη». Το έντονο φως του Φομαλχώ, το οποίο απέχει 25 έτη φωτός από μας, θα έπρεπε να είχε απομακρύνει τα σωματίδια με τη μικρότερη πυκνότητα από το δακτύλιο. Αυτό σημαίνει ότι ο δακτύλιος ανανεώνεται συνεχώς από συγκρούσεις κομητών με αυτόν. Συγκεκριμένα, κάθε μέρα θα πρέπει να πέφτουν είτε 2 κομήτες μεγέθους 10 χλμ ή 2.000 κομήτες μεγέθους 1 χλμ. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν από 260 δισεκατομμύρια έως 8,3 τρισεκατομμύρια κομήτες στο δακτύλιο.
————————————————————————————————————————————
Μια λίμνη της Αφρικής βρέθηκε στον Τιτάνα!
Επιστρέφοντας πίσω στο Ηλιακό μας Σύστημα, κάνουμε μια στάση στον πάντα συναρπαστικό Τιτάνα, μεγαλύτερο δορυφόρο του Κρόνου και το τρίτο σώμα του Ηλιακού μας Συστήματος (μετά τη Γη και την Αφροδίτη) που διαθέτει πυκνή ατμόσφαιρα. Ο Τιτάνας σκεπάζεται από πυκνά νέφη τα οποία καλύπτουν πλήρως την επιφάνειά του. Όμως ο βολιστήρας Cassini εξερευνά το σύστημα του Κρόνου εδώ και χρόνια και έχει πραγματοποιήσει πολλά κοντινά περάσματα από τον αινιγματικό δορυφόρο. Τα δεδομένα που μεταδίδει έχουν δημιουργήσει μια λεπτομερέστατη εικόνα του Τιτάνα –ο οποίος μάλιστα διαθέτει και εκτάσεις υγρού, το οποίο όμως δεν είναι νερό αλλά υγροποιημένοι υδρογονάνθρακες αφού επικρατούν εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες (-180ο C). Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν την ύπαρξη μιας τεράστιας λίμνης η οποία γεμίζει και αποστραγγίζεται κατά καιρούς. Η λίμνη, γνωστή ως Ontario Lacus, θεωρείτο μέχρι πρότινος ως σχετικά σταθερός υγρός όγκος γεμάτος από υγρό μεθάνιο και αιθάνιο. Ωστόσο το Cassini ανακάλυψε κάποια αυλάκια στη νότια όχθη της λίμνης. Αυτό υποδηλώνει ότι η Ontario Lacus είναι στην πραγματικότητα μια λεκάνη που αποξηραίνεται περιοδικά και μετά ξαναγεμίζει. Η λίμνη είναι «δίδυμη» με την αλμυρή λίμνη Etosha στη Ναμίμπια, ένα πλούσιο υγροβιότοπο ο οποίος γεμίζει νερό την εποχή των βροχών. Ο Τιτάνας διαθέτει μετεωρολογικό κύκλο όπως και ο πλανήτης μας αν και αυτός βασίζεται στους υδρογονάνθρακες και όχι στο νερό. Αυτά τα υγρά κυκλοφορούν στην ατμόσφαιρα, το έδαφος και υπέδαφος όπως ακριβώς και το νερό στη Γη. Το μεθάνιο και το αιθάνιο πέφτουν σαν βροχή ή χιόνι. Στην πυκνή, αζωτούχο ατμόσφαιρα του Τιτάνα κυκλοφορούν και περίπλοκα οργανικά μόρια –κάτι που έχει κάνει ορισμένους αστροβιολόγους να θεωρούν τον δορυφόρο ως ένα από τους καλύτερους υποψήφιους κόσμους για ανεύρεση εξωγήινης ζωής στο Ηλιακό μας Σύστημα.
————————————————————————————————————————————
Θανάσης Βέμπος
www.vembos.gr
Εξαιρετικές πληροφορίες, αγαπητέ Θανάση.
Η πιο ο εντυπωσιακή, για μένα: “Ο Τιτάνας διαθέτει μετεωρολογικό κύκλο όπως και ο πλανήτης μας αν και αυτός βασίζεται στους υδρογονάνθρακες και όχι στο νερό.”.
Συγχαρητήρια, ευχαριστούμε και καλή συνέχεια.
Σχεδόν Ε.Φ. τα σχέδια της Planetary Resources!!! Σηματοδοτεί μεν την έναρξη πρωτοβουλιών από τους ιδιώτες επενδυτές για το διάστημα αλλά νομίζω πως είναι πολύ νωρίς για να περιμένουμε κάτι μέσα στην επόμενη δεκαετία. Ποιο πολύ το βλέπω σαν μια προσπάθεια να αναπτυχθούν τεχνικές εξόρυξης σε μηδενική βαρύτητα και να πατενταριστεί η χρήση τους για μελλοντική πώληση παρά σαν ένα σχήμα που θα αναλάβει πραγματικά εξόρυξη στο διάστημα. Διότι δεν είναι μόνο το θέμα της μεταφοράς αλλά κυρίως αυτό της εξόρυξης που παρουσιάζει δυσκολίες σε μηδενική βαρύτητα. Είμαι περίεργος να δω πως θα λύσουν προβλήματα όπως της τα χιλιάδες συντρίμματα που θα προκύπτουν από τις εκσκαπτικές εργασίες ή η προώθηση των ορυκτών για σύνθλιψη. Επίσης από ότι ξέρω κανείς δεν έχει επιβεβαιώσει ποτέ αν πράγματι υπάρχουν πολύτιμα ορυκτά στους αστεροειδείς (σας θυμίζω πως με τα σεληνιακά πετρώματα ισχύει το <>) άρα σε πρώτη φάση η εταιρεία θα πρέπει να ξοδέψει εκατομμύρια μόνο και μόνο για να στείλει δειγματοληπτικούς βολιστήρες. Έπειτα υπάρχει και το θέμα της κατοχύρωσης δικαιωμάτων εξόρυξης στο διάστημα. Και μπορεί έως τώρα ρώσοι και κινέζοι να θεωρούν γελοιότητες την πρωτοβουλία κάποιων δικηγορικών γραφείων στις ΗΠΑ που πουλάν οικόπεδα στη σελήνη αλλά σίγουρα δεν θα καθίσουν άπραγες αν βρεθεί πλουτώνιο,… Συνέχεια »
@Δημήτρης Φύσσας. Ευχαριστώ. Σου συνιστώ να διαβάσεις το Αυτοκρατορία της Γης (Imperial Earth) του Άρθουρ Κλαρκ, στο οποίο περιγράφεται καταπληκτικά το περιβάλλον του Τιτάνα, ο οποίος εν έτει 2276 ευημερεί χάρη στις εξαγωγές υδρογόνου και υδρογονανθράκων (κάτι σαν τα σημερινά Εμιράτα ένα πράμα!).
@Solon. Πολύ σωστές επισημάνσεις. Εγώ είμαι ακόμα πιο απαισιόδοξος, αλλά για έναν άλλο λόγο που ονομάζεται “pristine environments” και τον οποίο ανέλυσα λίγο στην Επικαιρότητα Σεπτεμβρίου 2006 στο site μου. (βλ. https://www.vembos.gr/2006September.htm)
Ενδεικτικός και ο τίτλος ενός σχετικού βιβλίου (Mark Williamson), Space: The Fragile Frontier. Κάποτε ήταν το Final Frontier. Αλλά ακόμα και η λέξη “frontier” δεν ειναι πλέον “πολιτικά ορθή”